آلایندگی ماهواره‌ها آینده زمین را تهدید می‌کند
آلودگی هوای ناشی از سوختن ماهواره‌ها در اتمسفر زمین ممکن است به مشکل محیط‌زیستی بزرگ بعدی جهان تبدیل شود.
به گزارش دنده6 : همزمان با هفته جهانی فضا (۱۳ تا ۱۹ مهر) پایگاه‌های اطلاع‌رسانی علمی در جهان از منظرهای متفاوتی به موضوعات مرتبط با فضا و صنایع فضایی می‌پردازند. پایگاه اطلاع‌رسانی اسپیس نیز گزارشی از آلودگی ناشی از ماهواره‌ها منتشر کرد.
بر اساس این گزارش، این نوع خاص آلودگی خارج از محدوده پیمان‌های فضایی بین‌المللی و قوانین محیط زیستی متمرکز بر زمین قرار گرفته است. از این رو برخی محققان یک راه‌حل در این زمینه مطرح کرده‌اند: شاید باید مواد شیمیایی تولید شده در زمان ورود مجدد ماهواره‌ها (به اتمسفر) وارد پروتکل مونترئال سال ۱۹۸۷ شوند یعنی پروتکلی که برخی مواد خاص آسیب‌زننده به لایه محافظتی اُزون (Ozone) را ممنوع می‌کند.
ماهواره‌ها از زمان غاز عصر فضا به مدت چند دهه در حال سوختن در اتمسفر زمین بودند؛ اما کسی توجه زیادی به این مساله نمی‌کرد. با شروع دوران مجموعه‌های بزرگ ماهواره‌ای، این وضعیت تغییر کرد. فضاپیماهای قدیمی در گذشته قطره‌ای در میان دریای هزاران تُن سنگ‌های آسمانی بود که هر سال به زمین سقوط می‌کنند. اما ظهور مجموعه‌های بزرگ ماهواره‌ای که می‌توانند شامل صدها یا حتی هزاران ماهواره باشند، به این معنی بود که سهم انسان از مخروبه‌های فضایی شروع به افزایش کرد.
یک مشکل در حال تشدید
برای مثال، بر اساس برآوردهای ارائه شده در یک کارگاه آموزشی با موضوع محافظت از زمین و فضا که روزهای ۲۳ و ۲۴ سپتامبر در دانشگاه ساوت‌همپتون برگزار شد، تا حد ۲۰۰ تُن از ماهواره‌های خراب شده در سال ۲۰۲۳ در اتمسفر زمین تبخیر شدند. در مقام مقایسه، هر سال بیش از ۱۶ هزار تُن سنگ آسمانی در اتمسفر زمین می‌سوزند.
«اندرو بیکن» مقام ارشد فناوری در شرکت فضایی «اسپیس فورج» در کارگاه مزبور گفت: تا سال ۲۰۳۳، مقدار سالانه زباله‌های سوخته ماهواره‌ای می‌تواند به ۳ هزار و ۶۰۰ تن برسد که بیش از ۲۰ درصد از مقدار سنگ‌های فضایی طبیعی است.
این افزایش مورد انتظار در مخروبه‌های فضایی ساخته دست انسان موجب نگرانی دانشمندان است زیرا برخلاف سنگ‌های آسمانی، ماهواره‌ها از آلیاژهای حاوی آلومینیوم و دیگر فلزاتی ساخته می‌شوند که با اکسیده شدن به ترکیبات شیمیایی تبدیل می‌شوند که در غیر این صورت در اتمسفر وجود ندارند. نگران‌کننده‌ترین آنها اکسید آلومینیوم یا آلومینا هست که یک پودر سفید است که مانند «کرم ضد آفتاب» در اتمسفر عمل می‌کند و از نفوذ نور خورشید به نزدیکی سطح زمین جلوگیری می‌کند.
«مینکوان کیم» استادیار کیهان‌نوردی در دانشگاه ساوت‌همپتون انگلستان گفت: این ماده نور خورشید را بازتاب می‌دهد که به این معنی است که می‌تواند مقدار نور جذب شده توسط زمین را کاهش دهد.
وی افزود: این مساله در نگاه اول و در تئوری، شاید یک امر مثبت باشد که می‌تواند روند تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین را آهسته بسازد اما تبعات ناخواسته چنین سرمایش ناشی از اقدامات انسان قابل پیش‌بینی نیست.
تخلیه اُزون
همچنین مشخص شده است که آلومینا به لایه اُزون صدمه می‌زند؛ گازی که از رسیدن اشعه مضر ماورای بنفش به سطح زمین جلوگیری می‌کند. نابودی لایه اُزون سیاره زمین یک خبر مهم در دهه ۱۹۸۰ میلادی بود؛ زمانی که دانشمندان یک حفره بزرگ در آن بر فراز قطب جنوب کشف کردند. مواد شیمیایی در یخچال‌ها مسئول این فاجعه شناخته شد و سپس در سال ۱۹۸۷ پروتکل مونترئال آن مواد را ممنوع کرد و راه را برای احیا و ترمیم تدریجی لایه اُزون هموار کرد.
«کیم» بر اساس موفقیت تجربه مربوط به لایه اُزون اعتقاد دارد که قانونگذاران در جهان باید شروع به بررسی برای اصلاح پروتکل مونترآل کنند تا شامل مواد شیمیایی ناشی از تخریب ماهواره‌ها مانند آلومینا هم بشود. یک مطالعه مدل‌سازی منتشر شده در ماه ژوئن نشان داد درصورت ادامه افزایش تعداد ماهواره‌ها در مدار زمین چنانکه انتظار می‌رود افزایش یابد، تخلیه اُزون ناشی از آلومینا می‌تواند به یک مشکل «بالقوه قابل ملاحظه» تبدیل شود.
«راچل کرافورد اسمیت» کارشناس حقوق فضایی از دانشگاه ادینبورگ، در کارگاه مورد اشاره گفت: هیچ‌کدام از پیمان‌های فضایی بین‌المللی موجود شروطی برای محافظت از سیاره زمین در برابر تاثیرات محیط زیستی بالقوه ناشی از آلودگی هوای مرتبط با ورود مجدد ماهواره‌ها (به اتمسفر) ندارند.
کارشناسان هشدار دادند تصویب قوانین جدید قانونگذاران بین‌المللی و کشورهای عضو سازمان ملل زمان زیادی می‌برد و این کار مشمول تاثیرات ژئوپلتیک است. این کارشناسان توصیه کردند که صنعت فضایی باید خودش به فکر راه حل‌هایی باشد و این ممکن است تنها راه عملی پیش رو باشد زیرا جهان برای اتلاف وقت با کم اهمیت دانستن تاثیر آلودگی ماهواره‌ها زمان ندارد. آنان تاکید کردند که اگر هیچ اقدامی انجام نشود با نرخ فزاینده سوختن ماهواره‌ها در فضا شاهد تاثیرات جهانی این پدیده ظرف مدت ۱۰ سال آینده خواهیم بود.
هر ساله انجمن هفته جهانی فضا موضوعی را برای برگزاری رویدادهای هفته جهانی فضا انتخاب می‌کند تا تمام فعالیت‌ها و رویدادها در سراسر جهان در این هفته (۱۳ تا ۱۹ مهر- ۴ تا ۱۰ اکتبر) پیرامون این شعار برنامه‌ریزی شود؛ این انجمن شعار هفته جهانی فضا در سال ۱۴۰۳ را «فضا و تغییرات اقلیمی» نامگذاری کرده است.
