نگاه ایرانی – فرانسوی به آینده صنعت خودرو

موضوعی که اینجا در صبح بارانی برج میلاد خیلی به چشم می‌آید، چشم رنگی بودن بیشتر میهمانان و آب رفتن چینی‌ها است، چینی‌هایی که باید کلی چشم بچرخانی تا در گوشه‌ای از سالن مراسم، چند نفری از آنها را لپ‌تاپ به دست و هندزفری به گوش، پیدا کنی.حکایت چینی‌ها و خودروسازی ایران در همایش چهارم، حکایت ضرب‌المثل معروف «نو که بیاد به بازار، کهنه میشه دل آزار است»؛ هرچه در همایش‌های قبلی به‌خصوص (اول و دوم) چینی‌ها حضوری پر رنگ و نگران‌کننده داشتند، اینجا در همایش چهارم، خبر خاصی از آنها نیست و اروپایی‌ها به‌خصوص فرانسوی‌ها جای‌شان را گرفته‌اند.

ساعت 33/ 9: رسما زنگ آغاز همایش چهارم به صدا در می‌آید و سخنرانان داخلی و خارجی یک به یک پشت تریبون می‌روند. میهمانان خارجی تقریبا سر وقت رسیده و صندلی‌های سالن همایش‌های برج میلاد را پر کرده‌اند. این در حالی است که صندلی وزیر صنعت، معدن و تجارت به‌عنوان یکی از میزبانان اصلی، هنوز خالی مانده و نبودنش بسیار به چشم می‌آید.سخنران اول طبق روال همایش‌های قبلی، ساسان قربانی دبیر همایش است که باز هم طبق عادت، از مزیت‌های بازار خودرو ایران برای حضار می‌گوید و اینکه پس از برجام، فضای رقابت در این بازار کاملا محسوس است.

ساعت 15/ 10: نوبت به معاون وزارت صنعت،معدن و تجارت می‌رسد تا با گام‌هایی کوتاه و آهسته پشت تریبون برود و از آمار و ارقام اقتصادی و خودرویی کشور برای میهمانان بگوید.منصور معظمی از رشد 400 درصدی تولید خودرو در ایران طی سال جاری می‌گوید و از تنگناها و مشکلاتی که خودروسازی کشور در دوران تحریم با آنها روبه‌رو بود، صحبت به میان می‌آورد. مدیرعامل ایدرو اما وعده سالی نکو را به ایرانی‌ها می‌دهد و می‌گوید در سال 96، مشتریان به نیکی از تصمیمات پسابرجامی صنعت خودرو یاد خواهند کرد.او در ادامه سخنرانی نسبتا طولانی‌اش باز هم از شروط وزارت صنعت برای حضور خودروسازان خارجی در ایران صحبت به میان می‌آورد تا به آنها گوشزد کند قرار نیست خودروسازی کشور از هول حلیم در دیگ بیفتد و چشم بسته با چشم رنگی‌ها قول و قرار بگذارد. سرمایه‌گذاری و همکاری مشترک، صادرات و داخلی‌سازی قطعات تا مرز 70 درصد، از جمله شروطی است که معظمی از آنها می‌گوید.

ساعت 11: نوبت به پیرمرد فرانسوی می‌رسد؛ برنارد کامبیر، قائم‌مقام ارشد رنو که به‌نظر می‌رسد در همایش چهارم زیر سایه هموطنان پژوسیتروئنی‌اش قرار دارد. جالب تر اینجاست که دوست ایرانی –فرانسوی کامبیر یعنی پیمان کارگر مدیرعامل رنوپارس، ظاهرا در همایش چهارم حضور ندارد و نامش در بین سخنرانان نیست.هرچه هست،در حالی که بسیاری از حضار و البته خبرنگاران منتظرند تا از زبان او تاریخ دقیق امضای قرارداد رنو و ایدرو را بشنوند، کامبیر از فروش خوبش در بازار ایران می‌گوید و اینکه خودروساز فرانسوی مایل است ارتباط با ایران را گسترش دهد. با پایان سخنرانی قائم‌مقام رنو، ذهن حضار به این پرسش مهم معطوف می‌شود که چرا نه او و نه مدیرعامل ایدرو، هیچ‌کدام از تاریخ امضای قرارداد مشترک با یکدیگر چیزی نگفتند. مگر نه اینکه بنا بود ایدرو و رنو تفاهم‌نامه همکاری مشترک شان را که پاییز امسال امضا کردند، تا قبل از سال 2017 به قرارداد تبدیل کنند؛ پس چرا در همایش چهارم حرفی از آن نزده و طوری عنوان کردند که هنوز در حال مذاکره با یکدیگر هستند؟

ساعت 25/ 11: از پچ پچ‌ها و صحبت‌هایی که بین حضار رد و بدل می‌شود، می‌توان تا حدی پی به ماجرای رنو در ایران برد. بر این اساس، گویا یکی از دلایلی که روند حضور رنو در ایران و مشارکت با ایدرو را کند کرده، نارضایتی خودروسازان داخلی از این ماجراست، زیرا از نظر آنها، مشارکت این دو، رنو را به رقیبی قدرتمند برای غول‌های جاده مخصوص تبدیل خواهد کرد.از پچ پچ‌های حضار اما خبرهای غیر‌رسمی دیگری نیز به گوش می‌رسد، از جمله اینکه رنو برای جلب رضایت خودروسازان داخلی، با یکی از دو شرکت اصلی بر سر تولید محصول ارزانش یعنی «کوئید» به توافق رسیده و در نتیجه سبب تشدید نارضایتی دیگر خودروساز بزرگ داخلی شده است.

در این اوضاع که بازار اخبار غیر‌رسمی در مورد رنو داغ شده، همه منتظرند نوبت به مدیرعامل سایپا برسد تا شاید او به‌واسطه نقطه مشترکش با تفاهم‌نامه رنو و ایدرو (سایت بن‌رو)، گره آن را باز کرده و خبری رسمی به حضار بدهد.

ساعت 12: اما سخنران بعدی همایش، مرد میانسال ترکیه‌ای است که با لبخندی پشت تریبون می‌رود و از افتخارات قطعه‌سازی کشورش برای ایرانی‌ها و اروپایی‌ها می‌گوید. آلبر کانسا که در حال حاضر رئیس انجمن قطعه‌سازان ترکیه است، خبر خوبی به قطعه‌سازان می‌دهد و تاکید می‌کند که شرکت‌های قطعه‌ساز این کشور قصد سرمایه‌گذاری در ایران و مشارکت در تحقیق و توسعه دارند. این گفته او، برق را در چشم قطعه‌سازان ایرانی می‌اندازد؛ زیرا آنها خوب می‌دانند مشارکت با همتایان ترکیه‌ای تا چه حد می‌تواند سبب رشد آنها و حتی ورود به بازارهای اروپایی شود، به‌خصوص وقتی پای تحقیق و توسعه در میان باشد.

ساعت 30/ 12: مدیرعامل ایران‌خودرو سخنران بعدی همایش است.‌هاشم یکه‌زارع در حالی آماده سخنرانی می‌شود که مانند میلیون‌ها نفر دیگر در ایران، به شهرآورد فوتبال کشور که قرار است ساعاتی بعد برگزار شود نیز فکر می‌کند. شاید گزاف نباشد اگر بگوییم مهم‌ترین یا حداقل یکی از با اهمیت‌ترین خبرهای همایش چهارم را او به اطلاع حضار می‌رساند و آن، حرکت ایران‌خودرو به سمت طراحی پلت‌فرم است.

یکه‌زارع می‌گوید که تا 25 روز آینده قراردادی برای طراحی و تولید پلت‌فرم، میان ایران‌خودرو و یک شرکت ایتالیایی به امضا خواهد رسید. هرچند وی نامی از شرکت موردنظر نمی‌برد، با این حال به‌نظر می‌رسد منظور او «پینین فارینا» باشد. پینین فارینا یکی از بزرگ‌ترین و مشهورترین شرکت‌های فعال در بخش طراحی و مهندسی خودرو به‌شمار می‌رود که در همایش‌های قبلی خودروسازی ایران نیز نمایندگانی را به کشورمان فرستاده بود.اهمیت این خبر از آن جهت است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و حتی مدیران خودروسازی، صنعت خودرو ایران هنوز در فاز مونتاژکاری باقی مانده و نمی‌توان از ایران به‌عنوان کشوری به معنای واقعی «خودروساز» نام برد.خودروساز بودن، چند مولفه مهم دارد که یکی از با اهمیت‌ترین آنها، داشتن قدرت طراحی پلت‌فرم و محصول است، موضوعی که خودروسازی ایران در حال حاضر محروم از آن بوده و از همین رو همواره باید چشمش به پلت‌فرم‌های بعضا قدیمی خارجی‌ها باشد.

در این شرایط، چراغ اول را برای دستیابی به قدرت طراحی، آبی‌های جاده مخصوص روشن خواهند کرد و این می‌تواند خبری بسیار خوب برای کل خودروسازی کشور باشد، هرچند البته ایران‌خودرویی‌ها هم خوب می‌دانند مسیری بسیار سخت و طاقت فرسا و پر هزینه را انتخاب کرده‌اند.بدون شک، طراحی پلت‌فرم کاری است فوق‌العاده سخت و هزینه بر، با این حال ایران‌خودرو می‌تواند به‌واسطه مشارکت با خارجی‌ها این مسیر صعب العبور را به سلامت طی کند و قدمی اساسی در راه خودروساز شدن بردارد. این نسخه (رفتن به سمت طراحی پلت‌فرم و همچنین دست یافتن به علم طراحی محصول) برای دیگر خودروساز بزرگ داخلی یعنی سایپا نیز شفابخش بوده و راه نجات این شرکت و البته ایران‌خودرو از روزمرگی و مونتاژکاری است.

اگرچه در مثبت بودن مشارکت خودروسازان داخلی با امثال پژو و رنو و جذب محصولات به روز آنها، شکی نیست، با این حال صرف همکاری‌هایی از این دست، نمی‌تواند ایران را به معنای واقعی در زمره خودروسازان جهان قرار دهد. ایران‌خودرو و سایپا زمانی به معنای واقعی کلمه «خودروساز» خواهند شد که به علم طراحی دست پیدا کرده و برای خود پلت‌فرم و محصولات به روز بسازند، نه اینکه دست روی دست گذاشته و منتظر پلت‌فرم‌ها و محصولات پژو و سیتروئن و امثال آنها بنشینند.در این شرایط، به‌نظر می‌رسد سایپا نیز اگر در کنار همکاری مشترک با امثال سیتروئن، مشارکت‌هایی را با شرکت‌های طراح دنیا در مورد پلت‌فرم و محصولات جدید آغاز کند، یک گام بزرگ در راه خودروساز شدن خواهد برداشت.

ساعت 55/ 12: حالا نوبت مدیرعامل سایپا است و همه منتظرند تا مهدی جمالی از آینده مشارکت‌های خارجی نارنجی‌های جاده مخصوص و همچنین از حواشی رنو بگوید.

اما او محور اصلی سخنرانی خود را روی اقدامات مدیریتی‌اش طی دو سال گذشته در سایپا قرار می‌دهد. با وجود آنکه همه منتظرند تا جمالی از سرنوشت سایت بن رو (سایتی که قرار است توسط ایدرو و خلاف میل سایپا به رنو واگذار شود) و همچنین تاریخ دقیق امضای قرارداد با سیتروئن بگوید، او ترجیح می‌دهد برای حضار از بهبود اوضاع مالی سایپا، فروش چند هزار دستگاهی ساندرو و عرضه برندی جدید در خدمات پس از فروش صحبت به میان بیاورد.جمالی البته در نهایت خبری خوب از سیتروئن می‌دهد و می‌گوید که این خودروساز فرانسوی پذیرفته تا 30 درصد محصولات تولیدی‌اش در ایران را صادر کند.

ساعت 20/ 13: به قول وزیر صنعت،معدن و تجارت، گویا خبری از ناهار نیست. محمدرضا نعمت‌زاده که پس از شرکت در دو سه جلسه دیگر، خود را به برج میلاد رسانده، پشت تریبون قرار می‌گیرد و خیلی‌ها را از دم تیغ کنایه‌هایش می‌گذراند؛ از خودروسازان کره‌ای گرفته تا ایران‌خودرو و سهامش در بانک پارسیان و مسوولان آشپزخانه برج میلاد، همه مورد کنایه‌های با مزه وزیر صنعت قرار می‌گیرند تا فضای خشک همایش کمی تلطیف شود و لبخند کم‌رمقی را روی لب‌های میهمانان گرسنه بنشاند.

ساعت 15: خبرنگاران یک گوش شان به شهرآورد پایتخت است و گوش دیگرشان به مقامات ارشد پژوسیتروئن که آنها را به نشستی خبری دعوت کرده‌اند. محور اصلی پرسش‌ها را واکنش خودروسازان فرانسوی به سیاست‌های رئیس‌جمهور آمریکا و احتمال بازگشت تحریم‌ها تشکیل می‌دهد و این موضوع ناراحتی ژان کریستف کمار قائم‌مقام پژوسیتروئن را به همراه دارد. او می‌گوید: 25 بار به ایران سفر کرده‌ام و در دو سه سال گذشته بیشترین پرسشی که شنیده‌ام، همین بوده است. کمار ادامه می‌دهد: در بیانیه‌ای که وزارت خارجه فرانسه اعلام کرد، از برجام و اجرای آن حمایت شد و جامعه جهانی نیز حامی آن است؛ ما توافقی دو جانبه با خودروسازی ایران امضا کرده‌ایم و تحت مسوولیت وزارت صنعت و شخص آقای نعمت‌زاده، آن را پیش خواهیم برد. مطمئن باشید ما برای خوشگذرانی و دورهمی به ایران نیامده ایم، چون سرمایه‌گذاری هنگفتی را انجام داده ایم. در ادامه این نشست اما ژان فیلیپ ایمپرتو مدیرعامل پژو نیز در پاسخ به پرسش خبرنگار دنیای اقتصاد مبنی‌بر اینکه آیا این شرکت قصد کمک به خودروساز کردن ایران را دارد، می‌گوید: بله همین‌طور است؛ ما همکاری تنگاتنگی را با خودروسازی ایران خواهیم داشت، انتقال تکنولوژی در برنامه مان داریم و به بومی‌سازی قطعات کمک خواهیم کرد. در فاز عرضه محصول نیز ابتدا مدل 2008 را روانه ایران خواهیم کرد و پس از آن، 301 را. او ادامه می‌دهد: پژو به ایران متعهد است و می‌خواهد خودروهایی به روز را در اختیار مشتریان ایرانی قرار دهد؛ بنده شخصا خواستم تا در همایش خودرو شرکت کرده و بر اجرای پروژه مشترک با خودروسازی ایران تاکید کنم.

ساعت 16: نوبت به مدیرعامل سیتروئن می‌رسد که پاسخگوی پرسش‌های خبرنگاران شود، هرچند وی ترجیح می‌دهد بیشتر پاسخ‌ها را به «کمار» بسپارد.

شاید مهم‌ترین نکته‌ای که لیندا جکسون به آن اشاره می‌کند، این باشد: سیتروئن هنوز محصولی را برای عرضه به ایران تعیین و اعلام نکرده است.

و اما دیروز، ساعت 30/ 18: چهارمین همایش بین‌المللی خودروسازی ایران بی‌آنکه قراردادی بزرگ در حاشیه آن به امضا برسد، پایان می‌یابد.