یادی از ماترا رانچو

به گزارش دنده 6 – این روزها کراس‌اوورها به محبوب‌ترین خودروها در سراسر جهان تبدیل شده‌اند اما اینکه کدام خودرو اولین کراس‌اوور جهان بوده سؤالی است که هنوز پاسخ قطعی ندارد. بااین‌حال، یکی از خودروهایی که می‌تواند کاندیدای اولین کراس‌اوور جهان باشد، ماترا رانچو است. این وسیلهٔ نقلیهٔ تفریحی بر اساس خودروی سواری با الهام از رنجروور و قیمت نسبتاً ارزان بود که با همکاری دو شرکت فرانسوی ماترا و سیمکا ساخته شد. اینکه آیا رانچو واقعاً اولین کراس‌اوور جهان بوده یا نه موضوعی بحث‌برانگیز است ولی کپی ارزان‌قیمت ماترا از روی رنجروور پیشگام تأثیرگذاری در عرصهٔ خودروهای خانوادگی بود و به‌راحتی می‌توانیم انعکاس نوآوری‌های آن را در کراس‌اوورهای مدرنی که چند دهه بعد به بازار آمدند مثل تویوتا راوفور مشاهده کرد.

نگاهی به ماترا رانچو ۱۹۷۷
کراس‌اوور به خودرویی گفته می‌شود که شاسی‌بلند را با ماشین سواری ترکیب می‌کند؛ به‌عبارت‌دیگر، کراس‌اوور اساساً از بدنهٔ شاسی‌بلند روی شاسی خودروی سواری تشکیل می‌شود و ماترا رانچو دقیقاً با این تعریف مطابقت دارد زیرا این خودرو با افزودن بدنه‌ای الهام گرفته از رنجروور که از فایبرگلاس و پلی‌استر ساخته شده بود به خودروی کامپکت سیمکا ۱۱۰۰ ساخته شد. این خودرو از یک پیشرانهٔ ۱.۴ لیتری چهار سیلندر بنزینی با کاربراتور دو دهنه استفاده می‌کرد که تنها ۷۵ اسب بخار قدرت داشت. بااین‌حال، ازآنجایی‌که رانچو برای خارج از جاده در نظر گرفته شده بود، فاصلهٔ آن از زمین به حدود ۱۷.۵ سانتی‌متر افزایش پیدا کرد درحالی‌که این عدد برای سیمکا حدود ۱۲.۵ سانتی‌متر بود.

ظاهر آفرودی
رانچو هرچند به‌عنوان یک خودروی آفرودی معرفی شد اما درواقع این‌طور نبود زیرا این خودرویی دیفرانسیل جلو با پیشرانهٔ کوچک بود و بیشتر به‌عنوان یک خودروی خانوادگی با ظاهر آفرودی در نظر گرفته شده بود که با حدود نصف قیمت یک رنجروور پایه عرضه می‌شد. به همین دلیل، رانچو در ظاهر بیشتر شبیه مینی‌ون‌ها به نظر می‌رسید تا کراس‌اوورهایی مثل تویوتا راوفور. البته ماترا بعداً نسخهٔ دیگری از این خودرو را با نام گرند راید معرفی کرد که به وینچ برقی، لاستیک زاپاس روی سقف و محافظ‌های زیر خودرو مجهز بود اما همچنان از همان پیشرانهٔ ۱.۴ لیتری کم‌توان نسخهٔ معمولی استفاده می‌کرد که نیروی خود را به چرخ‌های جلو انتقال می‌داد؛ بنابراین، گرند راید هم چندان آفرودی نبود.

آیا ماترا رانچو واقعاً اولین کراس‌اوور جهان بود؟
در همان زمانی که ماترا در حال توسعه رانچو در فرانسه بود، شرکت روسی لادا هم در حال ساخت شاسی‌بلندی بر اساس ساختار یکپارچهٔ خودروی سواری با نام نیوا بود که از یک پیشرانهٔ ۱.۶ لیتری با ۷۵ اسب بخار قدرت استفاده می‌کرد. نیوا و رانچو هردو در سال ۱۹۷۷ معرفی شدند و هردو با تعریف مدرن کراس‌اوور مطابقت دارند؛ بنابراین، هردوی این ماشین‌ها می‌توانند ادعای اولین کراس‌اوور جهان را داشته باشند. از یک سو، پیشینهٔ توسعهٔ اولین پروتوتایپ‌های نیوا به اوایل دههٔ ۷۰ بازمی‌گردد و اگر به وعدهٔ آغاز تولید در سال ۱۹۷۵ عمل می‌کرد، مطمئناً در رقابت بر سر عنوان اولین کراس‌اوور جهان، رانچو را شکست می‌داد.

از سوی دیگر، خرید خودرو در شوروی مستلزم ماند در لیست انتظار طولانی بود و بنابراین، احتمالاً رانچو زودتر به دست خریداران رسیده است. در این رابطه می‌توانیم ساعت‌ها بحث کنیم پس اجازه دهید موضوع مورد مناقشه را این‌گونه به پایان ببریم: رانچو اولین کراس‌اوور دیفرانسیل جلو و نیوا اولین کراس‌اوور چهارچرخ محرک جهان بود. عنوان اولین کراس‌اوور بازار آمریکا اما به هیچ‌کدام از این دو خودرو نمی‌رسد زیرا این افتخار نصیب AMC ایگل شد که در سال ۱۹۷۹ به بازار آمریکا این یک خودروی کامپکت چهارچرخ محرک بود که با هدف ترکیب راحتی خودروهای سواری با توانایی‌های آفرود شاسی‌بلندها ساخته شد. جالب اینکه ایگل در نسخه‌های مختلفی از کوپه و استیشن گرفته تا هاچ‌بک و استیشن تولید می‌شد.

میراث ماندگار ماترا رانچو
هرچند رانچو کراس‌اووری بود که صرفاً از سال ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۴ به بازار عرضه و سپس فراموش شد اما میراث آن تا دهه‌ها بعد ادامه پیدا کرد. البته منظور تأثیر غیرمستقیم این خودرو روی کراس‌اوورهایی که بعداً ساخته شدند نیست بلکه در مورد جانشین مستقیم رانچو یعنی رنو اسپیس صحبت می‌کنیم که طی شش نسل تولید شد و همچنان با جدیدترین نسلی که در اوایل سال ۲۰۲۳ معرفی شد در حال تولید است. این خودرو اولین مینی‌ون اروپا بود و مشابه رانچو از بدنهٔ فایبرگلاس استفاده می‌کرد. پیشینهٔ اسپیس به سال ۱۹۷۸ بازمی‌گردد یعنی زمانی که پژو-سیتروئن اقدام به خرید کرایسلر انگلستان و سیمکا کرد. این دو شرکت در حال توسعهٔ اسپیس به‌عنوان جایگزینی برای رانچو بودند اما زمانی که توسط پژو-سیتروئن خریداری شدند، شرکت مادر جدید علاقه‌ای به ادامهٔ این پروژه نداشت زیرا تولید چنین خودرویی را بسیار پرهزینه و با ریسک بالا می‌دانست. به همین دلیل، ماترا این ایده را به رنو ارائه کرد این شرکت بلافاصله چراغ سبز را نشان داد.

سخن پایانی
رانچو را چه اولین کراس‌اوور جهان بدانیم چه یکی از اولین کراس‌اوورها، قطعاً جایگاه منحصربه‌فردی در تاریخ خودروسازی دارد. این ماشین زمانی که معرفی شد عجیب به نظر می‌رسید و امروز هم عجیب است ولی ریشه‌های کراس‌اوورهای دیفرانسیل جلویی که امروز در انواع و اقسام مختلف در خیابان‌ها می‌بینیم به این خودروی عجیب فرانسوی بازمی‌گردد.