آشنایی با سنسورهای موتور و علائم خرابی آنها

قطعات برقی موتور سه دسته اند:

1. سنسورها: اطلاعاتی نظیر دما، فشار و … را به ECU مخابره می کنند، مثلا سنسور دمای آب رادیاتور.

2. عملگرها: قطعاتی هستند که فرمانهای ECU را اجرا می کنند، مثلا انژکتور نوعی عملگر است.

3. کنترل یونیت (ECU): اطلاعات را از سنسورها دریافت کرده و بر حسب آنها، فرمان لازم را به عملگرها صادر می کند.

سنسورها

انواع سنسور در موتور خودرو عبارتند از:

1. سنسور موقعیت میل لنگ

این سنسور موقعیت دقیق میل لنگ و در نتیجه پیستون ها را به ECU گزارش می کند. ECU طبق این اطلاعات (و اطلاعات دریافتی از سایر سنسورها)، لحظه و مقدار پاشش سوخت، و نیز جرقه شمع را تعیین می کند.

علائم خرابی سنسور موقعیت میل لنگ

این سنسور معمولا به دو صورت ایراد پیدا می کند:

– خرابی کامل و روشن نشدن موتور، که در این حالت موتور استارت می خورد اما روشن نمی شود، زیرا سوخت و جرقه ای در محفظه احتراق وجود نخواهد داشت.

– ارسال اطلاعات نادرست از موقعیت میل لنگ، که در این حالت موتور روشن می شود ولی به سختی گاز می خورد و شدیدا ریپ خواهد زد.

2. سنسور موقعیت میل سوپاپ

این سنسور موقعیت دقیق میل سوپاپ را به ECU مخابره می کند و در واقع کار آن مکمل “سنسور موقعیت میل لنگ” است.

علائم خرابی سنسور موقعیت میل سوپاپ

– روشن شدن چراغ چک پشت آمپر.

– در برخی موارد ریپ زدن موتور.

3. سنسور دمای مایع خنک کننده موتور

این سنسور دمای مایع خنک کننده موتور را به ECU اطلاع می دهد. ECU بر حسب این اطلاعات، غلظت مخلوط سوخت را طوری تنظیم می کند تا موتور در آن دما بیشترین بازدهی را داشته باشد.

مثلا در هوای سرد، سوخت را غلیظتر می کند تا موتور راحتتر روشن شود، و در دمای بالا، سوخت را رقیقتر می کند تا اولا: بازدهی موتور کم نشود و ثانیا: آلایندگی موتور کمتر شود.

علائم خرابی سنسور دمای مایع خنک کننده موتور

خرابی سنسور دمای آب به دو صورت اتفاق می افتد:

1- سنسور، دمای آب را به اشتباه بالاتر از واقعیت گزارش می کند، که در این صورت ECU سوخت را بسیار رقیق می کند و در نتیجه:

– یا “موتور روشن نمی شود”.

– و یا اینکه “با استارت های زیاد روشن می شود و وقتیکه روشن شد، بسختی گاز می خورد و توان کمی خواهد داشت.”

2- سنسور، دمای آب را به اشتباه پایینتر از واقعیت گزارش می کند، که در این صورت ECU سوخت را بسیار غلیظ می کند و در نتیجه:

– یا “موتور روشن نمی شود”.

– و یا اینکه “با استارت های زیاد روشن می شود و وقتیکه”روشن شد، دود سیاه زیادی از اگزوز خارج می شود و موتور توان کمی خواهد داشت، مصرف سوخت در این حالت بشدت افزایش می یابد.”

4. سنسور سرعت خودرو

این سنسور سرعت حرکت خودرو را به ECU و آمپر سرعت گزارش می کند. (این اطلاعات برای کنترل سیستم ایربگ، به کامپیوتر ایربگ نیز ارسال می شود).

علائم خرابی سنسور سرعت خودرو

در صورت خرابی این قطعه، آمپر سرعت از کار می افتد و چون ECU اطلاعی از سرعت خودرو ندارد، در موتورهای مجهز به استپ موتور (استِپ موتور یا موتورِ پله ای، دور موتور آرام و بدون گاز دادن را تنظیم می کند)، وقتی راننده می خواهد ایست کامل کند، یا وقتی در حالت حرکت کلاچ می گیرد، به احتمال زیاد موتور خاموش خواهد شد.

5. سنسور فشار هوای ورودی

این سنسور، فشار و مقدار هوایی را که از طریق مانیفولد هوای ورودی، به داخل موتور می رود را اندازه گرفته و به ECU اطلاع می دهد. ECU با این اطلاعات مقدار و سرعت پاشش سوخت را توسط انژکتورها تعیین می کند، تا بهترین نسبت هوا و سوخت بدست آمده و بازدهی موتور در بهترین حالت حفظ شود.

علائم خرابی سنسور فشار هوای ورودی

در صورت خرابی این قطعه، ECU تشخیص درستی از مقدار هوای ورودی ندارد و مخلوط هوا و سوخت درستی هم در محفظه احتراق وجود نخواهد داشت.

در این حالت: “موتور بسختی روشن می شود” و “با گاز دادن دود سیاه از اگزوز خارج می شود”، “موتور بسختی گاز می خورد” و “ریپ می زند و بازدهی آن کم خواهد شد”.

6. سنسور دمای هوای ورودی

این سنسور، دمای هوای ورودی را به ECU اطلاع می دهد، تا ECU در صورت سرد بودن دمای هوای ورودی، توسط “پیش گرمکن” (که در مسیر ورودی هوا و در بعضی خودروها وجود دارد)، هوا را کمی گرمتر می کند تا موتور در سرما راحتتر و سریعتر روشن شود.

علائم خرابی سنسور دمای هوای ورودی

این سنسور از حساسیت کمتری برخوردار است و فقط در روشن شدن برخی خوروها، و در هوای سرد نقش ایفا می کند، و در نتیجه، خرابی آن چندان قابل تشخیص نیست و در عملکرد موتور تغییری ایجاد نمی کند.

خرابی این قطعه از طریق دیاگ قابل تشخیص است.

7. سنسور زاویه دریچه گاز

این سنسور در موتورهایی وجود دارد که دریچه گاز آنها مکانیکی است و با سیم گاز باز و بسته می شود. (دریچه گاز برقی اینطور نیست).

این سنسور روی دریچه هوای ورودی نصب می شود، تا هنگامی که راننده گاز می دهد، کم و زیاد شدن زاویه دریچه گاز را اندازه گیری کرده و به ECU اطلاع دهد.

و ECU با این اطلاعات، و نیز اطلاعات دریافتی از سایر سنسورها (دمای آب، فشار هوای ورودی)، بهترین ترکیب سوخت و هوا را محاسبه می کند تا موتور در شرایط مختلف بیشترین بازدهی را داشته باشد.

علائم خرابی سنسور زاویه دریچه گاز

در صورت خرابی این سنسور:

– هنگام گاز دادن دور موتور به سختی بالا می رود و در حین حرکت موتور شدیدا ریپ می زند.

– بازدهی موتور بشدت کاهش می یابد.

– در برخی موارد، موتور خود به خود گاز می خورد و دور موتور بالا و پایین می رود.

8. سنسور اکسیژن

این سنسور در ابتدای مسیر اگزوز قرار دارد و در موتورهای جدید نقش مهم و حیاتی ایفا می کند. سنسور اکسیژن، مقدار اکسیژن موجود در گاز خروجی موتور را اندازه گیری کرده و به ECU ارسال می کند.

بنابراین، ECU از مقدار اکسیژن نسوخته در گاز اگزوز مطلع می شود و تشخیص می دهد که:

– اطلاعات دریافتی از سایر سنسورها تا چه حد درست بوده؟

– آیا نیاز به تغییر نسبت سوخت و هوا وجود دارد یا خیر؟ اگر بله، چقدر؟

سنسور اکسیژن و عملکرد آن باعث “کاهش مصرف سوخت”، “افزایش بهره وری موتور”، و “کاهش آلاینده ها در دود اگزوز” می شود. اهمیت این سنسور تا به آنجاست که در موتورهای جدید 2 عدد سنسور اکسیژن وجود دارد.

علائم خرابی سنسور اکسیژن

در صورت خرابی این قطعه، راننده براحتی متوجه تغییر در عملکرد موتور خودرو می شود. علائم خرابی سنسور اکسیژن عبارتند از:

– روشن شدن چراغ چک.

– در بسیاری از موتورها، با روشن کردن خودرو، بوی خام سوزی از اگزوز احساس می شود (مخصوصا در صورت سرد بودن موتور).

– در برخی خودروها، (خصوصا در پژو 206)، موتور بدرستی گاز نمی خورد و کپ می کند.

– مصرف سوخت بالا می رود.

9. سنسور ضربه (ناک سنسور – Knock Sensor)

این سنسور روی بلوک سیلندر قرار دارد و وظیفه آن نظارت بر عملکرد درست سیستم جرقه و انفجار محفظه احتراق است. در صورتیکه در موتور، ضربات غیر عادی وجود داشته باشد، ناک سنسور موضوع را به ECU انتقال داده و چراغ چک روشن می شود تا راننده از بد کار کردن موتور مطلع گردد.

این ضرباتِ غیر عادی به یک یا ترکیبی از دلایل زیر اتفاق می افتند:

– خراب شدن هر یک از قطعات سیستم جرقه زنی (کوئل ، وایر و … ).

– پایین بودن تراکم و انفجار ناقص، بدلیل خرابی سوپاپ ها و یا تنظیم نبودن تایم.

علائم خرابی سنسور ضربه (ناک سنسور – Knock Sensor)

این قطعه بندرت خراب می شود، زیرا در واقع خراب شدن سایر قطعات منجر به بد کار کردن موتور، و تحریک این سنسور، و روشن شدن چراغ چک می شود.

اگر فقط همین سنسور خراب شده باشد، تغییری در عملکرد موتور ایجاد نمی شود و فقط چراغ چک روشن می گردد.

10. سنسور فشار روغن هیدرولیک فرمان

این قطعه بر روی شیلنک فشار قوی روغن هیدرولیک، و در برخی خودروها وجود دارد و وظیفه آن به شرح زیر است:

هنگامیکه راننده فرمان را می چرخاند، پمپ هیدرولیک، نیروی لازم برای هیدرولیک فرمان را از موتور دریافت می کند. وقتیکه دور موتور پایین باشد، این موضوع بخشی از توان خروجی موتور را به خود اختصاص داده و دور موتور پایینتر می آید.

برای جلوگیری از این موضوع، سنسور فشار روغن هیدرولیک، با چرخاندن فرمان، متوجه افزایش فشار روغن شده و موضوع را به ECU مخابره می کند. ECU برای جلوگیری از کاهش دور موتور و خاموش شدن آن، از طریق استِپ موتور، (در برخی خودروها از طریق دریچه گاز برقی)، دور موتور را افزایش می دهد.

علائم خرابی سنسور فشار روغن هیدرولیک فرمان

در صورت خرابی این قطعه، در صورت چرخاندن فرمان در حالت دورِ موتورِ درجا، ECU متوجه افزایش بار روی موتور نمی شود و دور موتور پایین می آید، حتی ممکن است هنگام چرخش فرمان، موتور خاموش شود.

11. سنسور سوئیچ الکتریکی کولر

این سنسور در مسیر شیلنکهای کمپرسور کولر خودرو قرار دارد، وظایف آن در اغلب خودروها به شرح زیر است:

– اندازه گیری فشار گاز کولر برای بکار انداختن و درگیر کردن کمپرسور کولر.

– اطلاع رساندن به کنترل یونیت فن، برای روشن شدن فن های رادیاتور (در موتورهایی که کنترل یونیت جداگانه برای رادیاتور دارند)، یا به ECU .

– اطلاع رسانی به ECU ، زیرا درگیر شدن کمپرسور کولر نیروی زیادی را از موتور دریافت می کند و برای جلوگیری از افت دور موتور و خاموش شدن آن، ECU از طریق استپ موتور، یا دریچه گاز، کمی دور موتور را افزایش می دهد.

علائم خرابی سنسور سوئیچ الکتریکی کولر

در صورت خرابی این قطعه، یکی از سه اتفاق زیر رخ می دهد:

1. بکار نیافتادن کمپرسور کولر، علیرغم روشن کردن کولر.

2. روشن نشدن فن خنک کننده، هنگام استفاده از کولر و در نتیجه بالا رفتن سریع دمای موتور (در خودروهایی که دارای یونیت فن جداگانه رادیاتور هستند مانند پژو 405 مدل پایین).

3. افت دور موتور هنگام روشن کردن کولر و درگیر شدن کمپرسور کولر.

12. سنسور زاویه سنج پدال گاز

در خودروهای جدید، برای نرم شدن پدال گاز و راحتی راننده، سیم گاز حذف شده و کار آنرا”سنسور زاویه سنج پدال گاز” انجام می دهد. این سنسور، تغییر زاویه پدال گاز توسط راننده را اندازه گیری کرده و به ECU موتور ارسال می کند. ECU به همان نسبت، فرمان لازم را به عملگر دریچه گاز برقی می فرستد.

دریچه گاز برقی با تغییر زاویه، مقدار هوای ورودی را کم یا زیاد می کند و بدین ترتیب، راننده می تواند دور موتور را کم یا زیاد کند.

علائم خرابی سنسور زاویه سنج پدال گاز

در صورت خرابی این سنسور، با فشردن پدال گاز موتور خیلی کم گاز می خورد یا اصلا گاز نمی خورد.

 

منبع: wikirahnama