آیا دریاچه ارومیه تا سال ۲۰۳۰ خشک می‌شود؟

عضو هیأت علمی دانشکده جغرافیا و سرپرست این گروه تحقیقاتی در توضیح این دستاورد گفت: شدت و گستردگی فضاییِ خشکی در بخش‌های جنوبی دریاچه بیش از بخش‌های شمالی خواهد بود؛ طوری که آب در قسمت‌هایی از بخش‌های شمالی دائم وجود خواهد داشت.

میثم ارگانی تاکید کرد: بخش‌های شرقی دریاچه، خشکی شدیدتر و گسترده‌تری را نسبت به بخش‌های غربی تجربه خواهند کرد. همچنین بر شدت و گستردگی خشکی در بخش‌های پیرامونی، میانی و مرکزی دریاچه افزوده خواهد شد، اما میزان این افزایش در بخش‌های پیرامونی و میانی بسیار بیشتر خواهد بود.

وی درباره نتیجه ارزیابی تغییرات دریاچه بر مبنای فصول سال گفت: شرایط دریاچه در فصل زمستان هم از نظر شدت و هم از نظر گستردگی خشکی بهتر از سایر فصول خواهد بود؛ طوری که نسبت به زمستان‌های گذشته تغییر چندانی نخواهد داشت. بعد از زمستان، شرایط دریاچه در فصل بهار بهتر خواهد بود، هر چند شدت و گستردگی خشکی نسبت به گذشته در همین فصل بیشتر خواهد بود. دریاچه در تابستان و پاییز شرایط بدتری را نسبت به فصول دیگر هم از نظر شدت و هم از نظر گستردگی خشکی خواهد داشت و وضعیت پاییز بدتر از تابستان خواهد بود.

ارگانی درباره تصاویر ماهواره‌ای مورد استفاده در این مطالعه توضیح داد: تصاویر ماهواره‌ای سنجنده‌های TM و ETM ماهواره لندست از زمستان ۲۰۰۷ تا پاییز ۲۰۲۲ با استفاده از بانک داده زمین گوگل/ Google Earth Engine جمع‌آوری شد. این پایگاه داده دربردارنده ۶۴ تصویر شامل ۱۶ تصویر به ازای هر فصل است.

استاد دانشگاه تهران درباره مدل‌های به کار رفته در این پژوهش اظهار داشت: ارزیابی صحت عملکرد مدل‌ها نشان از برتری مدل Forest-based forecast در هر دو شاخص Forecast RMSE و Validation RMSE دارد. این موضوع با نظریه این مدل در ارتباط با تغییرات دریاچه ارومیه مطابقت دارد. به این معنی که مدل Forest-based forecast برای پیش‌بینی روند تغییرات پدیده‌هایی مانند دریاچه ارومیه مناسب است که در گذشته از روند تغییرات مشخصی پیروی نکرده و تغییرات فصلی نامنظمی دارند.

عضو هیأت علمی دانشکده جغرافیا همچنین افزود: ما از مدل مکعب فضازمان Space-time cube برای مدل‌سازی روند تغییرات در ابعاد زمانی و مکانی در گذشته و مدل‌های پیش‌بینی مختلف برای پیش‌بینی مکانی-زمانی تغییرات در آینده استفاده کردیم. خروجی مدل‌های پیش‌بینی نیز به صورت مدل‌های مکعب فضازمان است که برای استخراج الگوهای تغییرات مکانی-زمانی از مدل تحلیل‌های مختلف و جدید استفاده شد.

عضو هیأت علمی گروه سنجش از دور و جی آی اس GIS دانشکده جغرافیا در پایان تأکید کرد: عمده مطالعات مرتبط با کاهش شدید آب دریاچه ارومیه به پیامدهای ناشی از کاهش آب، بررسی عوامل مؤثر و احیا و مدیریت آب معطوف بوده و پیش‌بینی روند تغییرات مکانی و زمانی دریاچه در آینده، به‌رغم اهمیت زیاد آن، مورد توجه قرار نگرفته است. در حالی که شناخت روند آتی دریاچه‌ها برای تدوین برنامه‌های مدیریت منابع آب پایدار و کاهش پیامدهای نامطلوب آن ضروری است.

جزئیات مربوط به روش‌کار و نتایج این تحقیق در تازه‌ترین شماره نشریه علوم آب Hydrological Science Journal منتشر شده و از طریق این پیوند در دسترس است.

حوضه آبریز دریاچه ارومیه با مساحت ۵۱ هزار و ۸۷۶ کیلومترمربع یکی از ۶ حوضه آبریز اصلی کشور است که روند خشکیدن و کاهش تراز آبی آن از اواخر دهه ۷۰ آغاز شده و سالانه ارتفاع آن حدود ۴۰ سانتی متر کاهش یافته است.

اردیبهشت سال گذشته ۹ راهبرد جدید برای تسریع در نجات این پهنه آبی و استمرار روند فعلی با ۲۳هزار میلیارد ریال اعتبار تصویب شد. دریاچه ارومیه در قالب طرح‌های ستاد احیا قرار است تا به تراز اکولوژیک خود برسد این دریاچه از اواسط دهه ۱۳۸۰ شروع به خشک شدن کرد.