وضعیت طراحی خودرو در دانشگاه های ایران و جهان

 

ابتدا اجازه دهید بر این نکته تأکید کنیم که رشته طراحی صنعتی [در ایران] جزو زیر شاخه های رشته هنر محسوب می شود و بر خلاف عقیده بسیاری از متعصبین، شما در این رشته عنوان مهندسی را یدک نمی کشید. بلکه نام طراح یا بهتر بگوییم عنوان طراح را کسب خواهید کرد. لذا اگر از علاقه مندان عنوان مهندسی هستید از ورود به این رشته خودداری فرمایید. از آنجایی که طراحی صنعتی عنوانی عمومی برای این رشته محسوب می شود و تنها در برخی کشورها به صورت کلی و عمومی با آن برخورد می شود، امروزه بسیاری کشورها با تفکیک آن به رشته های تخصصی، تصمیم گیری را برای علاقه مندان راحت تر نموده اند، به گونه ای که طراحی صنعتی امروزه زیرشاخه هایی همانند: طراحی وسایل حمل و نقل، طراحی اسباب بازی، طراحی محصول، طراحی مبلمان و… . را در زیر عنوان کلی خود جای داده است و بسته به سیاست های مراکز آموزشی در کشورهای مختلف بعضا رشته هایی به این مجموعه کلی اضافه یا از آن حذف و یا در آن ادغام می گردد.

در کشور ما، طراحی صنعتی از قدمتی نسبتا کوتاه برخوردار است و همانند بسیاری از کشورها از زیر شاخه های گروه هنر محسوب می شود. اما نکته مهم عدم تفکیک زیرشاخه ای این رشته هنری در دانشگاه های کشور است به عبارت دیگر شما در هر دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، عنوان طراح صنعتی را خواهید داشت و هیچ گاه به مباحث تخصصی طراحی خودرو یا محصول به صورت جامع پرداخته نمی شود. بلکه فقط کلیت موضوع مورد تدریس و آموزش است.

اما جهت اقدام به شرکت در کنکور و امتحانات مربوط شما می بایست رشته طراحی صنعتی را از زیر گروه هنر انتخاب نموده و دیگر مراحل ثبت نامی را مطابق روال طی نمایید. شرکت در آزمون ورودی رشته طراحی صنعتی می بایست با اطلاعات نسبتا کاملی از مباحث مورد سوال صورت پذیرد، جدای از دروس عمومی مورد امتحان، دروس تخصصی شامل شناخت مواد و مصالح به عنوان یکی از بایدهای طراح صنعتی شدن خلاقیت هنری، رسم فنی و پرسپکتیو، آشنایی با تاریخ هنر ایران و جهان، اشراف بر اتفاقات مهم رخ داده در شاخه طراحی وصنعتی، آشنایی با برخی مخترعین و… . همه و همه از عواملی است که موفقیت شما را در آزمون ورودی بیش از پیش تضمین می کند.

بر خلاف بسیاری کشورهای صاحب نام اروپایی و آمریکایی در زمینه آموزش عالی طراحی صنعتی که در آنها دانشجویان می بایست با یک ذهنیت قبلی قوی، درک طراحی وخلاقیت بالا و در برخی موارد ارائه مدرکی دال بر اثبات توانایی های دستی هنری وارد این رشته شوند. در ایران شما با محدودیت های این چنین روبه رو نبوده و مخاطب بیشتری خواهید داشت، لذا می بایست قبل از ورود به این رشته از قابلیت های فردی خود در زمینه طراحی، خلاقیت، نوآوری و ساخت تا حد زیادی مطمئن بوده و همه چیز را به حساب آموزش نگذارید که نتیجه اش فقط شکست خواهد بود.

اما وضعیت پذیرش دانشجو در سایر کشورها با آن چه گفته شد تا حد زیادی متفاوت است. از برترین و معتبرترین و صاحب نام ترین کالج ها و دانشگاه های طراحی خودرو در ایالات متحده شامل مرکز هنر و طراحی در پاسادنای کالیفرنیا، CCS در دیترویت و آکادمی هنر و پس از آن در اروپا، آلمان کالج معروف فورتسهایم، در فرانسه کالج Strat، سوئد کالج Umea، ایتالیا پلی تکنیک میلان، و در انگلستان دو مرکز معتبربه نام های کالج سلطنتی انگلستان و کاونتری کالج می توان نام برد که در تمامی موارد یاد شده می بایست شما علاوه بر اثبات توانایی های هنری خویش در قالب ارسال مجموعه ای از کارهای خود تحت عنوان PortFolio جهت ارزیابی، بعضا در آزمون های ورودی شرکت نموده و در صورت قبولی وارد دانشگاه مورد نظر شوید.

آن چه مسلم است نحوه ورود دانشجو به این مراکز سهل تر از مراکز آموزش عالی داخلی به نظر می رسد، اما در واقع پس از ورود است که بسیاری عشاق طراحی اتومبیل، عطای آن را به لقایش می بخشند و از ادامه تحصیل منصرف می شوند! چرا که حجم مباحث درسی مطروحه و تمرین ها و تکالیف به حدی سنگین و فشرده است که بسیاری را مجبور به ترک رشته می نماید، هر چند اگر شما جزو گروه دانشجویان ساعی و کوشا باشید در انتها، نتیجه تلاش خود را به بهترین وجه مشاهده خواهید کرد.

نکته مهم برای دوستان علاقه مند به تحصیل در رشته طراحی خودرو در مراکز آموزش خارج از کشور، توجه به قوانین خاص هر مرکز آموزشی، هزینه های نسبتا بالای تحصیل و معاش و کشور مقصد است. اما فارغ از تمامی این نکات ذکر نکاتی مهم در خصوص رشته طراحی صنعتی ضروری به نظر می رسد.

هرچند رشته فوق زیر شاخه هنر محسوب می شود اما دانش آموخته این رشته می بایست در کنار حس قوی زیبایی شناسی، تحلیل فرم، سبک و Trend و احاطه کامل و جامع به مباحث خاص هنری از جنبه مهندسی، ساخت و تولید اطلاعات و دانش کافی را کسب نماید. چرا که طراحی زیبا بدون هیچ استدلال درست مهندسی یا دید ساختی ارزش چندانی ندارد.

علیرغم جذاب بودن این رشته در ظاهر و البته در عمل، اما به یاد داشته باشید وظیفه شما به عنوان یک طراح صنعتی در جامعه بسیار سنگین است. کافی است نگاهی کوتاه در همین لحظه به اطراف خود بیندازید تا به عمق نفوذ طراحی صنعتی در زندگی روزمره خود پی ببرید. صندلی، خودکار، گوشی موبایل، تلویزیون و همه و همه در پناه ظاهری زیبا و جذاب باطن سخت خود را پنهان نموده اند، ظاهری که محصول فکر و دست یک طراح صنعتی است.

در بسیاری از کالج های دنیا اساتید معروفی همانند “پیتر فایفر” مدیر اسبق طراحی مرسدس بنز، “کریس بنگل” مدیر اسبق طراحی بی ام و، “پاتریک لکوم” مدیر اسبق طراحی رنو و بسیاری دیگر از افراد صاحب نام حتی “هرمیداس اتابکی” طراح معروف و صاحب نام ایرانی دارای کرسی استادی هستند و بی شک نشستن پای صحبت افرادی این چنین خود شما را در فضای متفاوت قرار می دهد که با هیچ تجربه ای قابل قیاس نیست.
طراح خودرو در کنار فرم دادن به یک حجم خشک صنعتی همانند خودرو و به وجود آوردن حجم زاید و دلنشینی از آن، وظیفه دارد تا در جای جای پروسه گسترش یک خودرو در کنار دیگر اعضای تیم مهندسی حضور داشته و اعمال نظر نماید و در مواردی ایده خود را تغییر نیز بدهد چرا که شما همواره از سوی عاملی تحت عنوان محدودیت سرمایه و تولید در فشار خواهید بود، لذا روحیه کار گروهی Team Work را می بایست در خود بسیار تقویت کنید، نکته ای که در مراکز صنعتی ما چندان مورد توجه نیست.

به یاد داشته باشید طراحی خودر درسراسر دنیا عشاق فراوانی دارد و امروزه نمی توان چندان تفاوتی بین فلان طراح آلمانی یا چینی یا روسی و یا ایرانی قائل شد چرا که زبان طراحی زبانی مشترک است و آنچه اثرش را از دیگران متمایز می کند درک عمیق شئ از خلاقیت است، درکی که جز با تحقیق به دست نمی آید و این خود مستلزم زمان فراوان است پس اگر انتظار دارید تا در ظرف مدت کوتاه 3 یا 5 سال یک “کریس بنگل” شماره دو از خود بسازید باید بگوییم حتما در دیدگاه خود تجدید نظر نمایید!

و نکته آخر اینکه: طراحی، طراح و طرح خوب یا بد را، در نهایت انتخاب خریدار مشخص می نماید. نگاهی به بسیاری از خودروهای طراحی شده موفق همانند مرسدس گالوینگ، مرسدس CLS، تویوتا یاریس، هیوندای سوناتا، لندرور و رنو 5 بدون در نظر گرفتن زمان ارائه آنها و یا نمونه های شکست خورده ای همانند پونتیاک آزتک، دوو لانوس و البته و صد البته زانتیا 2 و پراید 132 این نکته را به خوبی اثبات می نماید که طراحی و خوشایند شمای مشتری از یک طرح، کاملا آزاد و سلیقه ای است اما مسئولیت ارائه یک طرح منطقی، مطابق بازمان و متناسب از دید تخصصی و نه متعصبانه نسبت به یک مارک و نشان خاص بر گردن طراح است و بس. پس از یاد نبرید برای ورود به دنیای جذاب طراحی خودرو راهی طولانی، سخت و طاقت فرسا اما جذاب و پر هیجان را پیش رو دارید.

منبع: مجله ماشین شماره 322 – آبان 1388 – صفحه 36 و 37. نویسنده: مهندس علیرضا محمد زاده.

مصاحبه با هرمیداس اتابکی

 

در یکی از محلات پاریس، کارگاهی بزرگ بخش زیادی از کوچه باریکی را فرا گرفته است. وارد کارگاه و آتلیه طراحی که می شوید، مهندسان و طراحان جوان زیادی را می بینید که پشت درهای بسته ای که تنها با کدهای امنیتی باز می شوند، در حال خلق محصولاتی صنعتی برای شرکت های مختلف هستند.

تعداد کمی از این کارمندان اجازه ورود به اتاق های دیگر را دارند؛ ولی از این میان تنها یک نفر می تواند به تمام این اتاق ها که نطفه خلق خودروهای آینده در آن بسته می شود، راه یابد. او یک ایرانی است که در 9 سالگی محل تولدش را ترک کرده است.

این طراح موفق خودرو در اروپا، هرمیداس اتابکی است که چند باری هم به ایران سفر کرده تا بتواند به خواسته خود برای طراحی خودرویی متناسب با خصوصیات فرهنگی ایران جامعه عمل بپوشاند.

او حتی با ایران خودرو که بزرگ ترین خودروساز خاورمیانه است و سالانه بیش از 550 هزار خودرو تولید می کند هم مذاکره کرده اما تا کنون به نتیجه ای نرسیده است و همچنان در کارگاه خود در پاریس کار می کند.

در این کارگاه او در اتاقی پر از ماکت خودروهای طراحی شده و محصولات دیگری چون کشتی، عینک و حتی شیشه عطر، زیر نور نارنجی نشسته و به فارسی که ته لهجه ای فرانسوی در آن است، می گوید: «در تهران و در مدرسه فرانسوی رازی درس خواندم و در سال 1975 برای تحصیلات به فرانسه آمدم. در سال 1975 تا 1983 در آمریکا اقامت داشتم و به مدت چهار سال در دانشکده سی سی اس دیترویت در زمینه طراحی خودرو تحصیل می کردم.»

– چه شد که دوباره به فرانسه برگشتید؟

من فرهنگ فرانسوی را خیلی دوست داشتم. سال 1987 به فرانسه برگشتم و با شرکت رنو کارم را آغاز کردم. حدود شش سال با رنو کار می کردم. اولین کاری که آنجا انجام دادم، طراحی بدنه «رنو کلیوبود» بود که بعد از رنو 5 جزو رنوهای مدل جدیدی محسوب می شد و خوب فروش کرد. کار بعدی ام طراحی مدل معروف «مگان یک» بود. پس از آن به آمریکا برگشتم و یک سال در کالیفرنیا برای استودیوی شرکت «ولوو» کار کردم.

بعد دوباره به فرانسه برگشتم و با کمک یکی از دوستانم که در کار درست کردن خودروهای مدل بود، یک شرکت جدید را تأسیس کردیم. از سال 1994 تا الان در حومه پاریس و برای شرکت های مختلفی در آمریکا، اروپا و شرق آسیا خودرو طراحی می کنیم.

در شروع تنها سه نفر بودیم؛ اما هم اکنون شرکت ما مجموعه ای از چند شرکت است که یکی ماکت درست می کند و دیگری طراحی انجام می دهد. در حال حاضر 70 نفر کارمند شامل هفت طراح، 15 مهندس، 12 مدل ساز رایانه ای و تعدای دیگر در این شرکت فعالیت می کنند.

– نقطه شروع طراحی خودرو از کجا است؟

هنوز هم طراحی از روی کاغذ سفید آغاز می شود. خیلی راحت  تر است که از روی کاغذ طراحی را آغاز کنیم؛ چرا که ایده های مختلف بر روی کاغذ بهتر پیاده می شوند.

پس از آن، طرح در کامپیوتر سه بعدی می شود و خیلی زود در ادامه کار، طی یک ماه و نیم، ماکت اولیه و بعد چندین ماکت مختلف با طرح های متفاوت ساخته می شود. یعنی 10 یا 15 طراح روی 10 یا 15 ماکت فعالیت می کنند. از بین آنها چند طرح انتخاب می شود و پس از یک سال و نیم به دو ماکت نهایی می رسیم.

– آیا در همه کشورها به یک اندازه به پردازش ایده ها برای طراحی خودرو اهمیت می دهند؟

البته طراحی صنعتی، طراحی خودرو و ارزش دادن به فکر و ایده، بستگی به فرهنگ هر جامعه دارد. طراحی صنعتی در اروپا و آمریکا به تازگی شروع شده و حتی در ژاپن نیز پدیده ای جدید است. در بعضی از کشور ها مشکل است که برای یک طرح و یا یک نقاشی مبلغ زیادی پرداخت کنند.

– حالا که قیمت طرح ها آن قدر بالا است، آیا طراحان خودرو حقوق بالایی می گیرند؟

بستگی به کشور ها دارد. اما در فرانسه برای افرادی که تازه فارغ التحصیل شده اند، حتی در مقایسه با مشاغلی مانند پزشکی حقوقشان بالاتر است. به گونه ای که در آغاز کار از دو هزار و 400 یورو شروع می شود و به مرور با توجه به نوع کار طراح، تا 25 هزار یورو نیز می رسد.

– از نقاشی صحبت کردید که قیمت های بالایی دارد، آیا شما از بچگی هم نقاشی می کردید؟

از بچگی همیشه نقاشی می کردم و کنجکاو بودم. در ضمن به ماشین هم علاقه داشتم و وقتی فهمیدم رشته ای وجود دارد که طرح ها از روی کاغذ به واقعیت تبدیل می شوند، به تحصیل در این رشته پرداختم.

طراحی صنعتی رشته ای است که طراح باید دیگر شاخه های مهندسی را نیز بشناسد و از علم مواد و آیرودینامیک سر رشته داشته باشد. البته برای محاسبات مکانیکی، با مهندسان به صورت مشترک کار را پیش می بریم.

– شما فقط خودرو طراحی می کنید؟

کار اصلی من طراحی خودرو است ولی در کنار آن، کشتی، قطار و بسیاری از وسایل دیگر از جمله عینک و شیشه عطر نیز طراحی کرده ام. حتی در سال 2002 جایزه بهترین طرح قطار را برای طراحی قطار لیون به دست آوردم. اما این ها کارهای حاشیه ای است و کار اصلی من، طراحی خودرو است.

– به نظر خودتان بهترین کارتان در طراحی خودرو چه بوده است؟

بهترین کار، همیشه کار بعدی است. ولی اولین کارم که طراحی «رنو کلیو» بود، بسیار جالب بود. من بر روی لامبورگینی هم کار کرده ام. این کار نیز جالب بود، به دلیل آن که این خودروها سفارشی و دست ساز است، فضای جدیدی بر کار حاکم بود. طراح با مواد مختلفی می تواند کار کند. ولی طراحی اتومبیل هایی که تیراژ بالایی دارند، سخت تر است. چون باید به مواردی توجه کرد که در اتومبیل هایی مثل لامبورگینی لازم نیست توجه کنیم.

– به جز شما، آیا طراحان معروف ایرانی در سطح جهان داریم؟

در زمینه اتومبیل، ایرانی های زیادی را نمی شناسم و فقط می دانم یک طراح خوب ایرانی در «بی.ام.و» کار می کند؛ البته شنیده ام در بین دانشجویان ایرانی، چند نفر توانسته اند در مسابقات طراحی خودرو به برتری دست یابند.

– به نظر شما صنعت خودرو ایران با توجه به استعدادهای موجود، چگونه باید به پیش برود؟

بررسی ها نشان می دهد کشورهای آسیایی در صنعت خودرو آینده درخشانی دارند و ایران هم یکی از این کشور ها است. زمان آن رسیده تا از جوانان و متخصصان ایرانی که بخشی از آنها در خارج ایران کار می کنند استفاده کرد. زمان این کار فرا رسیده و امکاناتش هم وجود دارد. ولی این که چرا سعی نمی کنیم خودرویی طراحی کنیم که بخش زیادی از آن ایرانی باشد، واقعاً نمی فهمم.

-چگونه باید به نقطه ای که گفتید برسیم. لطفاً روشن تر توضیح دهید؟

ما اول باید با شرکت های خارجی مثل شرکت های آلمانی، ایتالیایی و دیگر شرکت ها، همکاری مشترک انجام دهیم. از طرفی باید سعی کنیم از اتومبیل هایی که در آمریکا یا اروپا ساخته می شوند تقلید نکنیم و خودرویی طراحی کنیم که به فرهنگ و جامعه ما نزدیک باشد.

– اما چگونه می توانیم این کار را بکنیم؟ خودرو یک کالای جهانی است که ربطی به فرهنگ ندارد.

نقش فرهنگ را می توان در طراحی خودرو های آمریکای و اروپایی دید که نشانه هایی از تفاوت فرهنگی شان، در طراحی خودروهایشان دیده می شود. باید روی خصوصیات فرهنگی و جامعه بررسی کنیم و بعد از آن با توجه به این مطالعات، خودرو طراحی کنیم.

از طرفی چون خصوصیات فرهنگی مشخص و مشترکی در منطقه وجود دارد، ما با در نظر گرفتن این مشترکات می توانیم یک محصول تولید کنیم که در منطقه نیز فروش خوبی داشته باشد. جالب است بگویم امروز بیشتر خودروهایی که در ایران ساخته می شوند، برای تهران است و فکری به حال تمام ایران نمی کنند.

شما مدت هاست که از ایران دور بوده اید، آیا نمی خواهید به ایران بازگردید؟

اوایل که به فرانسه آمده بودم، دلم خیلی تنگ می شد؛ اما حالا که با فرانسه و فرهنگش آشناتر شده ام، به زندگی در اینجا عادت کرده ام. با وجود این، دلم می خواهد روزی در ایران کار کنم. امیدوارم تا آن روز شروع به طراحی یک خودرو ایرانی کرده باشیم.

آشنایی با طراح ایرانی ب ام و سری هفت 2016