استراتژی همسو شدن با خودروسازان جهانی

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی برگرفته از مقاله پژوهشی موسسه مکنزی با عنوان «تحولات صنعت خودرو در افق 2030» از سیاست‌گذاران صنعتی خواسته که با ایجاد زیرساخت‌ها و بسترهای مناسب زمینه حضور خودروسازان در عرصه جهانی را فراهم کند. در این گزارش که با زیر تیتر «درس‌هایی برای صنعت خودروی ایران» منتشر شده، کارشناسان این مرکز پیشنهاد دادند که استراتژی صنعت خودروی ایران در شرایط کنونی باید با تمرکز بر تغييرات بازار خودرو و ورود بازيگران جديد، تمركز بر امور تحقيق و توسعه، طراحي مهندسي و توسعه سيستم‌هاي نرم‌افزاري، تقویت صنایع مرتبط و تجهیز شبكه تامين و تنوع بخشي خدمات پس از فروش در طول چرخه عمر محصول، تهيه و تدوين شود. اهمیت این موضوع از آن رو است که صنعت خودروی ایران قصد دارد بعد از پشت‌سر گذاشتن دوره سخت تحریم‌ها از طریق مشارکت‌های جهانی تحولات اساسی را در روند تولید و عرضه محصولات خود رقم بزند. در این زمینه برخی کارشناسان تاکید دارند در شرایطی روند توسعه خودروسازان کشور با اوج گیری تحریم‌ها متوقف و این موضوع عقب‌ماندگی این صنعت مهم در کشور را به‌دنبال داشت که در شرایط کنونی نمی‌توان با نگاه گذشته به كشف مسیر توسعه در صنعت خودرو پرداخت. به این ترتیب هم‌اکنون خودروسازان ایرانی باید همسو با رویکردهای جهانی خودروسازان جهانی پیش بروند و در قراردادهای مشارکت خود با خارجی‌ها مسیر جدیدی را برای توسعه رقم بزنند. از آنجا که دورنمای خودروسازی جهانی حکایت از توسعه خودروهای برقی و تبدیل به خودروهای قابل رقابت و مناسب در بازار تا سال 2030 دارد؛ بنابراین خودروسازان ایرانی نیز باید با درس گرفتن از تجربیات جهانی استراتژی خود را در مسیر تغییرات نیاز بازار مصرف و روندهای تکنولوژیکی که در این عرصه وجود دارد، پیش ببرند. از جمله درس‌هايي كه خودروسازي ايران در مواجهه با تحولات و همسو شدن با مسير تكاملي صنعت خودرو باید مورد توجه قرار دهد، كسب آمادگي به‌منظور همسو شدن با تغييرات بازار، تقويت صنايع مرتبط و تجهيز شبكه تامین به‌منظور حداقل‌سازي هزينه، افزايش درجه انعطاف‌پذيري با تمركز بر امور تحقيق و توسعه، طراحي مهندسي و توسعه سيستم‌هاي نرم‌افزاري و تنوع بخشي خدمات پس از فروش در طول چرخه عمر محصول است.

دورنمای صنعت خودروی جهان

بنابر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در شرایط کنونی اقتصاد کشورها به‌دلیل توسعه و رشد بازارهای نوظهور، شتاب فناوری‌های جدید و تغییر اولویت‌های مشتریان دستخوش تحولات اساسی شده است. در این بین ظهور مدل‌های کسب‌وکار جدید موجب ایجاد تحولات انقلابی در صنایع شده است که صنعت خودرو نیز از این قاعده مستثنی نیست. به این ترتیب در صنعت خودرو جهان چهار روند فناوری محور، شامل روش‌های متنوع سفرهای درون‌شهری، خودروهای خودران، برقی‌سازی و سرویس‌های تبادل داده در خودرو در حال شکل‌گیری است. بر این اساس بیشتر بازیگران و متخصصان صنعت خودرو معتقدند که این چهار محور شتاب‌دهنده و تقویت‌کننده یکدیگر هستند و هر یک از بازیگران این صنعت برای بقای خود مجبور به پذیرش این تحولات هستند.

هرچند عده‌ای از کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که تحولات مذکور، موجب افول صنعت خودرو می‌شود، اما پیش‌بینی موسسه مکنزی حاکی از این است که شتاب‌گیری رشد بازار حمل و نقل سفرهای درون‌شهری براساس این چهار روند می‌تواند به‌عنوان منابع جدید تامین درآمد خودروسازان محسوب شود. براساس پژوهش، خودروسازان براساس هشت دورنمای کلیدی «انقلاب صنعت خودرو در افق 2030» و در قالب چهار محور اصلی شامل تغییر روند بازار و منابع درآمدی جدید، تغییر در رفتار و عادت‌های سفر، توسعه و نفوذ فناوری‌های پیشرفته و رقابت و همکاری‌های نوین می‌توانند مسیر توسعه خود را دنبال کنند. بنابراین گزارش دورنمای اول در انقلاب صنعت خودرو تا 2030 این است که خودروسازان جهانی با رویکردهایی چون رانندگي با روش‌هاي اشتراك گذاري سفر، سرویس‌های تبادل داده در خودرو و ارتقای فناوری و استفاده از مدل‌های نوین کسب‌وکار می‌توانند منابع درآمدی خودرو را تا 30‌درصد یعنی چیزی حدود 5/ 1 تریلیون دلار افزایش دهند. بنابر دورنمای دوم، خودروسازان با وجود تغییر رویکرد به سمت روش‌های نوین اشتراک‌‌گذاری سفرهای درون‌شهری، به واسطه پیامدهای مثبت ناشی از رشد طبقه متوسط در جهان و تداوم رشد اقتصادی در کشورهای نوظهور به‌ویژه چین و هند، تغییر رشد سالانه فروش خودرو از 6/ 3 درصد در حال حاضر به 2 درصد تا سال 2030 میلادی خواهد رسید. اما سومین دورنمایی موسسه مکنزی تاکید کرده که با توجه به اینکه رفتار و عادت‌های مصرف‌کننده برای انجام سفرهای شهری در حال تغییر است، پیش‌بینی می‌شود از هر 10 خودروی فروخته شده در سال 2030 میلادی یک خودرو در قالب اشتراک‌گذاری سفر به فروش برسد که این موضوع نشان از بازار خوب این هدف دارد. بنابراین چون ساختار شهر مناسب‌ترین معیار تقسیم بندی است که تعیین‌کننده رفتار و عادت‌های سفر است؛ بنابراین دورنمای چهارم بر این تاکید دارد که ساختار شهر جایگزین دیدگاه ناحیه‌ای و کشوری در بازار خودرو خواهد شد. دورنمای پنجم اما به اهمیت خودروهای خودران پرداخته و اینکه در صورت رفع موانع تکنولوژیک و مسائل قانونی تا 15 درصد از خودروهای فروخته شده در سال 2030 به خودروهای تمام خودران اختصاص پیدا ‌کند. یکی دیگر از موضوعات مهم توسعه خودروهای برقی تا این سال است؛ موضوعی که در دورنمای ششم به آن توجه شده است؛ بنابراین موسسه مکنزی تاکید دارد که تا این سال خودروهای برقی توانسته‌اند به خودروهای قابل رقابت و مناسب در بازار تبدیل شوند؛ هرچند این موضوع به سطح امکانات و ساختار شهر بستگی دارد.

متخصصان موسسه مکنزی در دورنمای هفتم معتقدند که هرچند چشم‌اندار روش‌های نوین سفر درون‌شهری با پیچیدگی و تنوع زیاد همراه است، اما این موضوع بازیگران فعلی صنعت خودرو را ملزم به همکاری و رقابت با رقبا در چند حوزه می‌کند. و در انتها هشتمین دورنما این است که بازیگران قدیمی صنعت خودرو روی کل فرآیند تولید تمرکز دارند در حالی که بازیگران جدید تنها در بخش کوچکی از زنجیره ارزش فعال هستند. بنابراین تازه واردان به صنعت خودرو تنها بخش‌های خاصی از زنجیره ارزش (نظیر طراحی، نوآوری محصول در قالب سخت‌افزار، نرم افزار و خدمات) را که از نظر اقتصادی از جذابیت بیشتری برخوردار است، هدف قرار می‌دهند. به این ترتیب انتظار می‌رود بازیگران جدید (شرکت‌هایی با فناوری و نقدینگی بالا) از دگرگونی‌های کنونی سود برده و از رقبای خود پیشی بگیرند.

مسیر آینده صنعت خودرو ایران

یکی از بخش‌های گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، درس‌هایی برای صنعت خودرو ایران است. بنابراین گزارش خودروسازان داخلی در مواجهه با تغییرات و در جهت همسو شدن با مسیر تکاملی صنعت خودرو ضروری است که به برخی موارد توجه جدی داشته باشند و در این بین مهم‌ترین نکته تدوین استراتژی جدید در شرایط کنونی است. از جمله این موارد کسب آمادگی به‌منظور همسو شدن با تغییرات بازار است. بازار خودرو در آینده نزدیک با ظهور مدل‌های جدید کسب‌وکار مانند خودروهای خودران و برقی با تحولاتی جدی مواجه می‌شود بنابراین لازم است که خودروسازان اولویت‌های مشتریان را به دقت تحلیل کنند و به تغییر ساختار جمعیتی و تاثیر آن بر فروش خودرو دقت کنند.بر این اساس خودروسازان ایرانی می‌توانند از طریق انعقاد قراردادهای سرمایه‌گذاری مشترک با خودروسازان مطرح جهان به شرط انتقال فناوری‌های نوین، خود را با این تغییرات سازگار کنند.

دومین درسی که خودروسازان باید از روندهای پیش‌روی صنعت خودروی جهانی بگیرند این است که به تقویت صنایع مرتبط و تجهیز شبکه تامین خود بپردازند تا از این طریق بتوانند دستاوردهای قابل‌توجهی در زمینه توانمندسازی خودروهای برقی در داخل ایفا کنند. در این بین اما افزایش درجه انعطاف‌پذیری با تمرکز بر امور تحقیق و توسعه و طراحی مهندسی و توسعه سیستم‌های نرم‌افزاری موضوعی است که خودروسازان باید آن را به‌عنوان سومین بخش پیگیری کنند. در نهایت خودروسازان ایرانی باید در چهارمین گام، به تنوع بخشي خدمات پس از فروش در طول چرخه عمر محصول دقت کنند. چرا که حفظ سهم بازار و بهره مندي از فرصت‌هاي سودآور مستلزم تغيير جايگاه بنگاه از تامین‌كننده سخت‌افزار به ارائه‌دهنده خدمات یکپارچه مسافرت شهري است. بنابراین خودروسازان بايد همانند شركت‌هاي نرم‌افزاري، رضايتمندي مشتري در طول چرخه عمر محصول را تضمين كنند.

به این ترتیب در این گزارش به خودروسازان پیشنهاد شده که با نگاهي آينده نگرانه در قالب دو برنامه كوتاه‌مدت و ميان‌مدت استراتژی خود را طراحی کنند؛ به‌طوری‌که ابتدا در برنامه كوتاه‌مدت، با توجه به اينكه بستر نرم‌افزاري اوليه روش‌هاي اشتراک سفر (همچون اسنپ و تپسی) در كشور فراهم شده، نسبت به طراحی سخت‌افزاری خودروهایی با رويكرد اشتراكي سفر و با كاربري ويژه همچون سرويس‌هاي اياب و ذهاب به محل كار، خريد و … توجه کنند. در گام دوم در قالب برنامه ميان‌مدت با همكاري شركت‌هاي نرم‌افزاری داخلی یا خارجی زمینه ورود به عرصه جدید صنعت خودروی جهانی را فراهم کنند.