خودروسازان؛بدون تعرفه قدرت رقابت نداریم

در نشست تخصصی «کیفیت و تنوع محصول خودروسازان» مطرح شد
بدون تعرفه، قدرت رقابت نداریم
روزنامه دنیای اقتصاد
گروه خودرو: دومین نشست تخصصی صنعت خودرو با موضوع «نقد تنوع و کیفیت محصول» در حالی غروب سه‌شنبه در محل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایرانبرگزار شد که منتقدان از وجود رانت در این صنعت و کیفیت پایین خودروهای داخلی صحبت به میان آوردند و از رفتار خودروسازان با مشتریان، انتقاد کردند.
در مقابل البته فعالان صنعت خودرو نیز با انتقاد از منتقدان، خودروسازی را صنعتی اشتغال‌زا و پردرآمد برای دولت خواندند و از کمبود قوانینی که روند توسعه این صنعت را تسریع کند، سخن گفتند.
در این نشست که نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مسوولانی از سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد، مدیران عامل دو خودروساز بزرگ کشور و همچنین قطعه‌سازان و اعضای اتاق بازرگانی ایران حضور داشتند، ابتدا همه چیز به ضرر خودروسازان بود و انتقادهای گاه تند منتقدان، فضای نشست را برای آنها سنگین کرد.
در ابتدا، این شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران بود که نماینده‌اش را برای اعلام آخرین وضع کیفی خودروهای داخلی و میزان رضایت مشتریان از آنها، به پشت تریبون فرستاد تا مشخص شود روند رضایتمندی از خودروها افت کرده است.
نماینده شرکت بازرسی، مدیر تحقیقات مشتری و بازار شرکت مذکور بود و در ابتدای صحبت‌هایش با بیان اینکه بیشترین نارضایتی مشتریان از خودروهای داخلی مربوط به بدنه و رگلاژ نبودن در آنها است، گفت که بیشترین میزان رضایتمندی مشتریان نیز مربوط به لوازم ایمنی داخل خودرو و عملکرد فرمان بوده است. 
اسماعیلیان که سعی داشت در اعلام گزارش خود، میانه روی را رعایت کند تاکید داشت که روند رضایتمندی مشتریان از فروش و خدمات پس از فروش خودروهای داخلی تا سال 1391، صعودی بود، اما از آن زمان تاکنون به دلیل توقف تولید برخی خودروهای با کیفیت (به‌خاطر تحریم)، رضایتمندی مشتریان برای سه دوره اخیر نزولی شده است.
به گفته وی، یک دهم درصد از مشتریان صنعت خودرو کشور جزو مشتریان مطلقا ناراضی هستند که همواره کیفیت خودروهای داخلی را پایین‌تر از نقطه مطلوب آن می‌دانند. 
اسماعیلیان در ادامه عنوان کرد که در ایران و در طول سه ماهه اول تحویل خودرو به مشتری، 5/5 ایراد از سوی مشتری در خودرو شناسایی می‌شود، اما استاندارد این شاخص در سطح بین‌المللی، بین 5/1 تا 2 ایراد است.

رانت در خودروسازی
اظهارات نماینده شرکت بازرسی در حالی بود که یکی از نمایندگان مجلس با حضور در پشت تریبون، با آتشی بسیار تندتر، خودروسازان را به باد انتقاد گرفت. بهروز نعمتی، عضو کمیسیون صنایع که همواره جزو منتقدان خودروسازی کشور بوده است.
نعمتی البته در ابتدای صحبت‌هایش کمی از خودروسازان تعریف کرد و گفت که آنها (خودروسازان) زحمت زیادی می‌کشند، اما رضایت مردم به آن اندازه که در آمار و اطلاعات گفته می‌شود، نیست.
وی برای اثبات این گفته خود، حتی از مدیران شرکت‌های خودروساز خواست تا دو یا سه نفر را به‌صورت ویژه به سطح کشور بفرستند و عملکرد خود را بررسی کنند.
این نماینده مجلس، با اشاره به کشته شدن سالانه 18 هزار نفر در سوانح رانندگی کشور، از خودروسازان پرسید که آنها تا چه اندازه خود را در این مساله مقصر می‌دانند؟ 
نعمتی در ادامه از «دولتی اداره شدن صنعت خودرو» انتقاد کرد و از وجود رانت‌ها و به قول خودش «قدرت‌های مخفی» در این صنعت صحبت به میان آورد.
وی با بیان اینکه این رانت‌ها و قدرت‌های مخفی، اجازه نمی‌دهند خودروسازان نیاز خود را از قطعه‌سازان داخلی تامین کنند، گریزی هم به بحث «خودرو ملی» زد و گفت: «قبلا می‌گفتند «سمند» یک خودرو ملی است»، ولی عملا این‌گونه نبود.
به گفته وی، خودروسازان در این سال‌ها همواره همه گناه‌ها را گردن تحریم می‌انداختند، در‌حالی‌که تحریم‌ها امروز خودش را بیشتر از قبل نشان می‌دهد، ولی وضعیت متفاوت است. عضو کمیسیون صنایع در ادامه با تاکید بر اینکه باید به سمت خصوصی‌سازی واقعی در خودروسازی حرکت کنیم، این را هم گفت كه «باید انحصار دو خودروساز بزرگ کشور را از بین برد و برای این کار مي‌بايست بخش خصوصی با برندهای معتبر خارجی وارد همکاری شود.»
در ادامه نعمتی چشم در چشم مدیران عامل خودروسازی کشور صراحتا به آنها گفت که «دنبال چینی‌ها نروید؛ زیرا این کار آب در‌هاون کوبیدن است؛ ما با پژو به اینجا رسیدیم و با چینی‌ها بدتر از گذشته خواهد شد؛ حتی اگر به‌دنبال برندهای دست دوم کره‌ای برویم، باز هم از چینی‌ها بهتر هستند.»
کنایه‌ای که نعمتی به پژو زد، به خوبی نشان می‌دهد که بهارستانی‌ها (حداقل بخشی از آنها) دید مثبتی روی پژو ندارند و این در حالی است که ایران خودرویی‌ها از پیشرفت 95 درصدی مذاکرات شان با این خودروساز فرانسوی می‌گویند.
اما «غیر واقعی بودن مصرف سوخت اعلامی خودروهای داخلی»، دیگر موضوعی بود که نماینده بهارستانی‌ها دست روی آن گذاشت و تاکید کرد که مصرف بنزین خودروها در هر 100 کیلومتر، 8 لیتر عنوان می‌شود، اما در واقع مصرف بیشتر از 11 لیتر است. 

شاکی‌ترین منتقد
اظهارات نماینده بهارستان در حالی آتش نقد از خودروسازان کشور را برافروخت که سخنران بعدی، این «آتش» را شعله‌ورتر کرد، هرچند اظهاراتش چندان در قالب موضوع نشست (کیفیت و تنوع محصول) نمی‌گنجید و با واکنش‌هایی هم روبه‌رو شد.
سخنران جدید، شهرام میرآخورلو مدیرکل دفتر نظارت برکالاهای فلزی و معدنی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان؛ بود. از کاغذهایی که در دست میرآخورلو بود و از عجله‌ای که برای برای رفتن پشت تریبون داشت، مشخص بود که وی بیش از دیگر سخنرانان، از خودروسازان انتقاد خواهد .
وی در ابتدای اظهاراتش، دست روی «قراردادهای فروش اینترنتی خودرو» گذاشت و از شفاف نبودن آنها صحبت به میان آورد. 
به گفته میرآخورلو «مورد داشته‌ایم که طرف وقتی برای ثبت نام اینترنتی اقدام کرده، خودروسازان مفاد و تبصره‌های قرارداد را در اختیارش نگذاشته‌اند، اما پس از طی مراحل ثبت نام، ناگهان به وی اعلام کرده‌اند که خودرو شما را با فلان رنگ و فلان اپشن و در فلان تاریخ (همه بر خلاف آنچه مشتری درخواست کرده) تحویل می‌دهیم. آخر این چه رفتاری است که با مشتریان می‌شود؟»
وی با بیان برخی شکایاتی که از عملکرد خودروسازان و توسط مردم به سازمان حمایت رسیده، ادامه داد که «مورد هم داشته‌ایم وقتی مشتری خواستار انصراف از خرید خودرو با آپشن شده، به طرف گفته‌اند مشکلی نیست، پولت را می‌دهیم، اما نه الان، 60 روز دیگر. آخر کجای دنیا چنین رفتاری با مشتری می‌شود؟»
میرآخورلو اما در بخش دیگری از صحبت‌هایش، به شدت از «بنگاهداری نمایندگی‌های خودروسازی» انتقاد کرد و خطاب به خودروسازان گفت که «نمایندگی‌های شما بنگاهدار شده‌اند و در‌حالی‌که می‌گویند خودرویی برای فروش فوری ندارند، ولی به‌صورت امانی و با قیمت آزاد، خودرو را عرضه می‌کنند. در این شرایط، کارخانه یک خودرو را با تاخیر به مشتری تحویل می‌دهد، ولی همزمان فروش فوری آن خودرو را نیز می‌گذارد که باعث دلخوری مشتریان می‌شود.»
نماینده سازمان حمایت همچنین از بدعهدی خودروسازان در تحویل خودروهای موردنظر مشتریان، گلایه‌ای تند کرد و گفت که «گاهی اوقات مشتری برای خرید مثلا تندر-90 ثبت‌نام می‌کند، ولی خودروساز مربوطه در زمان تحویل به وی اعلام می‌کند به جای این خودرو، دو دستگاه پراید یا یک دستگاه پژو پارس تحویل بگیرد و این موضوع نارضایتی مشتریان را به همراه داشته است.»
وی همچنین به بحث تامین قطعات یدکی توسط خودروسازان نیز اشاره و عنوان کرد که «در حال حاضر قطعات خودرویی مثل پورشه را راحت‌تر از خودروهای داخلی می‌توان پیدا کرد. تازه فقط این نیست، مورد داشته‌ایم خودرو را بدون «رادیو پخش» به مشتری تحویل داده و مشتری را به بانک معرفی کرده‌اند تا چهار ماه بعد و با پرداخت 100 هزار تومان، «راديو پخش» خود را تحویل بگیرد. این است ارزشی که برای مشتری قائل می‌شوند.»
میرآخورلو اما در پایان صحبت‌هایش به عدم ثبات قیمت‌گذاری خودروها در زمان پیش‌فروش و پس از آن، اشاره کرد و گفت که «خودروسازان در زمان پیش‌فروش یک محصول، قیمت آن را مثلا 13 میلیون تومان اعلام می‌کنند، اما بعد از مدتی می‌گویند عرضه خودرو با قیمتی مثلا کمتر از 21 میلیون تومان صرفه ندارد و در نهایت خودرو را 23 میلیون تومان به خریدار 
عرضه می‌کنند.»

خودروسازی؛ ناکارآمدی که بیشترین مالیات را می‌دهد
تا اینجای نشست غروب سه‌شنبه، همه چیز به ضرر خودروسازان بود آن هم در شرایطی که قرار نبود مستقیما پاسخ منتقدان را بدهند، و اين فضا را برای اهالی «جاده مخصوص» بسیار سنگین کرد.
این در حالی بود که منجی خودروسازها از «خیابان طالقانی» آمد؛ محمود بحرینیان عضو اتاق ایران، کسی که با رفتن پشت تریبون، ورق را به نفع خودروسازها برگرداند و به اصطلاح حرف دل آنها را زد.
بحرینیان البته هرچند در همان ابتدای حرف‌هایش ناکارآمدی صنعت خودرو كشور را تایید کرد، اما در ادامه مشخص شد این گفته او، بیشتر کنایه بوده است. وی با انتقاد از برخورد با صنعتگران در کشور به‌خصوص خودروسازان، این پرسش را مطرح کرد که «کدام صنعت، کارآمد بوده که خودروسازی کارآمد باشد؟ خوشبختانه در این مملکت همه چیزمان به همه چیزمان می‌آید.»
بحرینیان گفت که «خودروسازی ناکارآمد است، قبول، اما همین صنعت ناکارآمد بیشترین مالیات (26 درصد) را به دولت می‌پردازد و اولین صنعتی است که گواهی ایزو در کشور گرفته، آن هم با کلی مشکلات. من از آقای نعمتی (نماینده مجلس شورای اسلامی) می‌خواهم نگاهی به‌صورت حساب‌های مالی خودروسازان بیندازد تا متوجه شود آنها مواد اولیه را با چه قیمتی می‌خرند؟ شرکت فولاد، مواد اولیه موردنیاز خودروسازان را گران‌تر از قیمتی که صادر می‌کند به ایران‌خودرو و سایپا می‌دهد؛ بروید ببینید این لایحه حمایت از تولید، واقعا حمایت از تولید است یا به نفع بانک‌ها است؟ بروید اینها را پیگیری کنید.»

از خودروسازی عصبانی نباشید
اما اگرچه میهمان سرشناس نشست، از همان ابتدا گفته بود که قصد سخنرانی ندارد، ولی نام وی آنقدر برای حضار معتبر بود که به درخواست آنها و شاید هم برای تلطیف بیشتر فضا، پشت تریبون رفت و اتفاقا به‌نوعی اظهارات بحرینیان را تکمیل و ورق را کاملا به نفع خودروسازان برگرداند.
این میهمان، کسی نبود جز اکبر ترکان، مشاور رئیس‌جمهور و رئیس پیشین سازمان گسترش که خودروسازان او را به واسطه اقداماتش خوب می‌شناسند.
ترکان صحبت‌هایش را با جمله تاثیرگذار آغاز کرد «از صنعت خودرو عصبانی نباشیم.» این را که گفت، از خدمات خودروسازی به کشور صحبت به میان آورد و تاکید کرد که «نباید از روی عصبانیت حرف بزنیم؛ زیرا ناشی‌گری‌ها به ما آسیب می‌زند. زمانی می‌گفتند به ازای تولید هر یک دستگاه خودرو، 1/1 نفر شاغل می‌شوند که حال اعداد دیگری مطرح می‌شود و این یعنی نمی‌توان از ظرفیت اشتغال‌زایی صنعت خودرو چشم‌پوشی کرد.»
ترکان اما در کلیدی‌ترین بخش از صحبت‌هایش، واقعیت صنایع کشور به‌خصوص «خودروسازی» را گفت و عنوان کرد که «اگر قرار به برداشتن تعرفه واردات باشد، در هیچ چيز به جز آبگوشت بزباش و قورمه‌سبزی، برتری و توان رقابت نداریم.»