دور زدن تحریم‌های صنعت خودرو به روش روسی

در سال ۲۰۱۴ اقتصاد روسیه بر اثر سقوط قیمت نفت و نیز اعمال تحریم‌های اقتصادی از جانب اتحادیه اروپا و آمریکا با مشکلات جدی مواجه شد. تنها تلاش بانک مرکزی روسیه بود که از بروز رکود گسترده اقتصادی جلوگیری کرد. اما سنگینی بار وضعیت نابسامان اقتصادی بر دوش مصرف‌کنندگان افتاد. کاهش ۵۰ درصدی ارزش روبل قدرت خرید را به نصف کاهش داد. کاهش تقاضا موجب تعطیلی خودروسازی‌ها شد. سرمایه‌گذاران خارجی نیز به سرعت از کارخانه‌های روسیه رخت بربستند. اکنون پس از گذشت سه سالِ دشوار، خودروسازان روس می‌کوشند ورق را به سود خود برگردانند. نشریه فایننشال تایمز در گزارشی روند احیای صنعت خودروی روسیه با وجود تحریم‌ها و نقش ورود سرمایه‌‌های خارجی در این احیا را بررسی کرده است.

خط تولید خودروی اسپرت پاجرو در غرب روسیه به مدت دو سال متروکه باقی‌ مانده بود. اگر خریداری سفارش خرید خودرویی را ثبت می‌کرد، خودروی مورد نیاز به ناچار از کارخانه‌ای در تایلند تامین می‌شد. اما از ماه نوامبر، حرکت نوارهای نقاله‌ها و روبات‌های جوشکار، در کنار ۴۴۰ نیروی کار تازه نفس، جان تازه‌ای به این کارخانه خواهند بخشید. زیرا میتسوبیشی درصدد بازگشت به بازار خودروی روسیه است. فروش خودرو برای چهارمین سال متوالی با کاهش مواجه بوده است؛ به‌طوری‌که آمار امسال عددی برابر با نیمی از فروش خودرو در سال ۲۰۱۲ را نشان می‌دهد. در آن زمان روسیه، پس از آلمان بزرگ‌ترین بازار خودروی اروپا محسوب می‌شد. تولید خودروهای داخلی هم تحت‌تاثیر این روند کاهشی قرار گرفته است؛ به‌نحوی‌‌که در مقایسه با سال ۲۰۱۲ بیش از ۴۳ درصد کاهش یافته است. روسیه اما در حال خروج از رکودی است که به سبب افت قیمت نفت و تحریم‌های اقتصادی اروپا و آمریکا، گرفتار آن شد. امیدها به احیای صنعت خودروی روسیه در حالی قوت می‌گیرد که بازار ۱۴۰ میلیونی این کشور هیچ‌گاه در حد و اندازه‌هایی که شایسته آن است، ظاهر نشده است. عادیل شیرینوف، مدیر فورد سولر، که کسب‌و‌کار فورد در روسیه است، می‌گوید: «پس از افت شدید سه ساله، بالاخره نشانه‌هایی از بهبود وضعیت به چشم می‌خورد.» وی می‌افزاید: «فروش خودرو ۹ درصد رشد داشته است و به‌نظر می‌رسد تا پایان سال‌جاری میلادی این روند با سوار شدن بر موج تغییرات مثبت اقتصادی، تسریع شود.»

از زمانی که خودروسازان چشم امید خود را به بازار در حال گسترش روسیه دوخته بودند کمتر از ۱۰سال می‌گذرد. شرکت‌هایی چون فورد، هیوندایی و فولکس‌واگن سرمایه‌ها را به سوی کارخانه‌های تولید خودرو در خاک روسیه سرازیر کردند. اما فرو ریختن اقتصاد روسیه به سبب افت قیمت نفت و نیز اعمال تحریم‌ها، موجب سقوط تقاضا شد. بسیاری از خودروسازان ناچار شدند کارخانه‌ها و خطوط تولید را تعطیل کنند، یا فروش برخی مدل‌ها را متوقف سازند. اما از آغاز سال‌جاری میلادی، چشم‌انداز پیش‌رو اندکی روشن‌تر شده است. بنا بر اعلام انجمن خودروسازان روسیه، در نیمه نخست سال ۲۰۱۷ در مقایسه با مدت مشابه سال قبل فروش خودرو قریب به ۴/ ۱۲ درصد افزایش یافته است. آمار تولید خودرو در کارخانه‌های داخلی نیز نشان‌دهنده رشدی در حدود ۲۰ درصد است و همه اینها از تقاضای خوب مصرف‌کنندگان روس خبر می‌دهد، موتور محرکه‌ای که صنعت خودرو روسیه به مدد آن در حال دوباره جان گرفتن است.

خودروسازان برتر جهان نیز در واکنش به این تغییرات مثبت، گام‌های تازه‌ای برداشته‌اند. میتسوبیشی هفته گذشته اعلام کرد تولید شاسی‌بلند اسپرتش، پاجرو، را در کارخانه‌ای در جنوب مسکو از سر خواهد گرفت. میتسوبیشی قصد دارد با سه برابر کردن تولیداتش در روسیه، در سال ۲۰۱۸ به رکورد ۳۰ هزار سال دستگاه در سال دست یابد. این خبر اندکی پس از آن انتشار یافت که فورد اعلام کرد ۷۰۰ کارگر جدید را در روسیه به خدمت گرفته است، زیرا کارخانه‌اش در مرکز روسیه، برای نخستین بار از سال ۲۰۱۳ تولید را به‌صورت دو شیفت پی خواهد گرفت. بنا بر اعلام فورد، این تغییر در راستای افزایش تولید مدل‌های شاسی‌بلند کوگا و اکسپلورِر از ماه دسامبر صورت گرفته است. تیری بولوره، یک مقام ارشد رنو در این مورد می‌گوید: «هنوز به‌طور کامل به وضعیت پیش از تحریم‌ها باز نگشته‌ایم، اما حرکت آغاز شده است.» بولوره افزود: «سهم بازار و سوددهی در حال افزایش است.» ائتلاف رنو-نیسان بزرگ‌ترین سهم را در بازار خودروی روسیه به خود اختصاص داده است. الکسی سرزنکین، معاون مدیر اجرایی انجمن خودروسازان روسیه می‌گوید: «ما اطمینان داریم تولید خودرو روسیه در سال ۲۰۱۷ برای نخستین بار پس از ۵ سال رشد خواهد کرد.» او افزود: انتظار دارد فروش خودرو تا پایان سال نسبت به سال قبل از آن ۱۰ درصد افزایش یابد. سرزنکین باور دارد تصمیم فورد و میتسوبیشی مبنی‌بر افزایش تولید در روسیه، نشانه‌ای مثبت است و دیگر خودروسازان نیز روند مشابهی را در پیش خواهند گرفت.

فیلیپه مونوز، تحلیلگر بین‌المللی صنعت خودرو در موسسه «جاتو داینامیک»، می‌گوید: «ائتلاف رنو-نیسان که میتسوبیشی و همچنین برند روسی «لادا» را نیز شامل می‌شود، در مجموع ۳۸ درصد از بازار روسیه را در اختیار دارد. هیوندایی و شرکت زیرمجموعه‌اش، کیا، نیز ۸/ ۲۳ درصد را به خود اختصاص می‌دهد.» او می‌افزاید: « این خودروسازان که حضور قدرتمندی در بازار دارند، کماکان به استیلای خود ادامه خواهند داد.» اما مدیر ارشد رنو می‌گوید خودروسازی آوتوواز که خودروهای برند لادا را تولید می‌کند، در نیمه نخست سال، سود ناچیزی کسب کرده است. رشد جزئی فروش در روسیه، نتوانسته است همگان را قانع کند. یوهان وان زیل، مدیر اجرایی تویوتا در اروپا، می‌گوید: «کورسوی امیدی دیده می‌شود.» اما وابستگی دامنه‌دار اقتصاد روسیه به فروش نفت‌خام حاکی از آن است که هر بهبودی با اما و اگرهای بسیار روبه‌رو خواهد بود.

او می‌افزاید: «ما شاهد روند بسیار کند پیشرفت هستیم. اما آیا این روند ادامه می‌یابد یا نه؟ وضعیت نسبت به گذشته فاصله بسیار دارد. حتی در دوران اوج در سال ۲۰۱۲ نیز ما متوجه بودیم که همه‌چیز کاملا طبیعی نیست.» اما موج بازگشایی کارخانه‌ها و استخدام‌های جدید حاکی از آن است که سرمایه‌گذاری‌ها افزایش یافته است. اوسامو ماسوکو، مدیر اجرایی میتسوبیشی می‌گوید: «این تازه آغاز ماجراست.» او اعلام کرده است قصد دارد کارخانه‌ای واقع در کالوگا را بازگشایی کند. این کارخانه تحت مالکیت مشترک میتسوبیشی و گروه پژو سیتروئن فرانسه است. ماسوکو می‌افزاید: «تولید مدل‌های محبوب در کارخانه‌های روسیه، کلید رشد فروش در آینده است. میتسوبیشی می‌خواهد در احیای اقتصاد روسیه حضوری همه‌جانبه داشته باشد.» به‌نظر می‌رسد شرکت‌های خودروساز جهان تقاضای بازار روسیه را به هر تحریمی ترجیح می‌دهند.