روایت تاریخچه کشتی‌های هوایی
کشتی‌های هوایی روشی از حمل‌ونقل بودند که هرچند امروز تقریباً منسوخ شده‌اند اما در دهه‌های ابتدایی قرن بیستم دوران بسیار پررونقی داشتند. در ادامه، به تاریخچهٔ این کشتی‌های باورنکردنی از آغاز تا افول نگاهی خواهیم داشت و احتمال بازگشت آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
رؤیاپردازی‌های اولیه
به گزارش دنده 6 – پیشینهٔ اولین کشتی‌های هوایی را باید در قرن هفدهم ردیابی کرد یعنی زمانی که «فرانچسکو لانا دترزی» که به‌عنوان پدر هوانوردی شناخته می‌شود، طرحی مفهومی برای وسیلهٔ نقلیه‌ای ارائه کرد که توسط چهار گوی مسی بدون هوا از زمین بلند می‌شد. بااین‌حال، اولین کشتی هوای کاربردی جهان در اواسط قرن نوزدهم ساخته شد. این یک کشتی هوایی فرانسوی بنام «هنری گیفارد» بود که با موتور بخار مسافتی در حدود ۳۰ کیلومتر را طی کرد و از آن به‌عنوان اولین پرواز موتوردار یاد می‌شود. مدلی از این کشتی در موزهٔ علوم لندن به نمایش درآمده که در تصویر می‌بینید.
شروع دوران کشتی‌های هوایی
ازآنجایی‌که سفرهای هوایی مدت‌ها بود که نظر مخترعان را جلب کرده بود، توسعهٔ کشتی‌های هوایی با طرح‌های بیشتری دنبال شد. در سال ۱۸۷۲، مخترعی فرانسوی، اقدام به ساخت یک کشتی هوا کرد که در آن بجای موتور بخار، از هشت خدمه استفاده شده بود. این مردان به‌صورت دستی یک ملخ بزرگ چهارپره را به چرخش درمی‌آوردند که کشتی را به حرکت درمی‌آورد. البته این کشتی هوا فقط یک پرواز انجام داد اما بعداً پیشرفت در موادی مثل آلومینیوم و پارچه‌های مقاوم در برابر پارگی، به تحقق رؤیای کشتی‌های هوایی کاربردی و قابل‌استفاده کمک شایانی کرد.
مهندسی آلمانی
یکی از پیشگامانی که به توسعهٔ کشتی‌های هوایی کمک بزرگی کرد، «فردیناند زپلین» بود. این اشراف‌زادهٔ آلمانی ایدهٔ کشتی هوایی صلب را مطرح کرد یعنی نمونه‌هایی که شکل خود را بجای فشار گاز، با چارچوبی محکم حفظ می‌کرد. اولین پروتوتایپ این کشتی هوایی که با نام زپلین LZ1 در سال ۱۹۰۰ رونمایی شد، عصر جدیدی را در دوران این وسایل آغاز کرد.
ساخت کشتی‌های هوایی کاربردی
زپلین که در چندین جنگ خدمت کرده بود، دوران بازنشستگی خود را وقت توسعهٔ کشتی‌های هوایی کرد. اولین پرواز LZ1 هرچند کوتاه بود و موفقیت بزرگی به دنبال نداشت اما توجه عمومی و بودجهٔ دولت آلمان را برای زپلین به همراه آورد. وی در سال ۱۹۰۶ کشتی هوای جدیدی ساخت که ۲۴ ساعت در ها ماند و یک قرارداد دولتی برای ساخت ناوگانی متشکل از ۱۰۰ فروند را به دنبال داشت.
شگفتی مکانیکی
کشتی هوایی ابداعی زپلین شامل یک قاب اسکلتی با کیسه‌های پر از گاز هیدروژن و پوسته‌ای بیرونی می‌شد و ازآنجایی‌که هیدروژن سبک‌تر از هوا بود، کشتی هوایی را به آسمان می‌برد. زیر این مخزن گاز بزرگ هم چیزی شبیه کابین خلبان به همراه کابینی برای مسافران تعبیه شده بود که با سقفی شیروانی از مخزن هیدروژن جدا می‌شد.
جنگ جهانی اول
کشتی‌های هوایی در طول جنگ جهانی اول به‌طور گسترده توسط ارتش آلمان مورداستفاده قرار گرفتند. در ابتدا از این وسایل برای شناسایی استفاده می‌شد زیرا می‌توانستند با خیال راحت بالاتر برد ضد هوایی‌های انگلستان پرواز کنند اما بعداً آلمان از کشتی‌های هوایی برای بمباران شهرهای ایتالیا استفاده کرد. بریتانیایی‌ها ابتدا برای این تهدید آماده نبودند اما در سال ۱۹۱۶ ترکیبی از ضد هوایی‌های جدید و هواپیماهای جنگنده، اوضاع را تغییر داد. زپلین‌ها در برابر گلوله بسیار آسیب‌پذیر بودند زیرا هیدروژن گازی قابل اشتعال است. به همین دلیل، در سال ۱۹۱۷ درحالی‌که جنگ همچنان ادامه داشت، حملات کشتی‌های هوایی آلمانی متوقف شد.
عصر طلایی کشتی‌های هوایی
اوایل قرن بیستم با پیشرفت سریع تکنولوژی، این غول‌های پرنده خیلی زود به نمادی از تجمل و پیشرفت تبدیل شدند و بین شهرهای مختلف جهان در ارتفاع ۳۰۵ متری رفت‌وآمد می‌کردند. طولی نکشید که کابین‌های ساده و کوچک مسافران به فضایی مجلل و مجهز برای مسافت‌های طولانی تبدیل شدند. به‌عنوان‌مثال، در دههٔ ۳۰ سفر از آلمان به برزیل با کشتی‌های هوایی حدود سه روز طول می‌کشید اما در طول این مدت، مسافران از فضایی برای استراحت، معاشرت و صرف غذاها و نوشیدنی‌های مجلل لذت می‌بردند.
آغاز عصر جدید سفرهای هوایی
درحالی‌که فردیناند زپلین در سال ۱۹۱۷ از دنیا رفت، زپلین‌های ساخت آلمان همچنان از نام او استفاده می‌کردند. این‌ها مشهورترین کشتی‌های هوایی آن دوران بودند و بر آسمان‌ها سلطه داشتند. اولین کشتی هوایی مسافربری زپلین، LZ127 نام داشت که در سال ۱۹۲۸ به آسمان رفت. این غول پرنده با ۲۳۶ متر طول، می‌توانست تا ۵۰ نفر شامل ۲۴ مسافر و ۳۶ خدمه را حمل کند. این کشتی هوایی به‌طور مرتب از آلمان به مقصدهایی مثل برزیل، آرژانتین و ایالات‌متحده پرواز می‌کرد و حتی در تابستان ۱۹۲۹، در ۲۱ روز کل جهان را دور زد.
افسانه متولد می‌شود
در سال ۱۹۳۶، شرکت زپلین ساخت کشتی هوایی غول‌پیکر دیگری بنام LZ129 هیندنبورگ را به پایان رساند. این کشتی هوایی با کابین‌های بزرگ و غذاهای لذیذ برای مسافران، به‌سرعت به مظهر سفرهای هوایی مجلل تبدیل شد. هیندنبورگ تجربه‌ای مشابه کشتی‌های اقیانوس‌پیما را در آسمان اراده می‌کرد.
پرواز هیندنبورگ
هیندنبورگ هنوز هم بزرگ‌ترین کشتی هوایی تاریخ محسوب می‌شود و قطعاً چشمگیرترین وسیلهٔ نقلیهٔ پرنده‌ای است که تاکنون ساخته شده است. این کشتی هوایی ۲۴۵ متر طول و ۴۱ متر قطر داشت و مجموع ظرفیت هیدروژن آن نزدیک به ۲۰۰ میلیون لیتر بود. LZ129 می‌توانست تا ۷۰ مسافر را در کابین‌ای مجلل اختصاصی حمل کند.
هتل پرنده
قسمت مسافران هیندنبورگ از چندین بخش مختلف مثل سالن غذاخوری، سالن استراحت و حتی اتاق سیگار کشیدن تشکیل شده بود. سالن غذاخوری این کشتی هوایی از بالاترین استانداردهای آن زمان مثل ظروف کریستالی بهره‌مند بود درحالی‌که برای اقامت مسافران ۲۵ کابین مجلل مثل کوپه‌های قطار طراحی شده بود. در جلوی کشتی هم عرشه‌ای وجود داشت که امکان دیدن مناظر بیرون را برای مسافران فراهم می‌کرد.
منوی غذا
برای تهیهٔ غذا در هیندنبورگ، از بهترین سرآشپزهای اروپا استفاده شده بود و منوهای غذایی ارائه می‌شد که در بهترین هتل‌های جهان هم وجود نداشتند. همچنین برای نشان دادن فرهنگ آلمان در عرصهٔ بین‌المللی، تأکید زیادی بر سرو غذاها و نوشیدنی‌های آلمانی وجود داشت. صبحانه در این کشتی هوایی از ساعت ۸ صبح با سلف‌سرویس حاوی تخم‌مرغ، سوسیس، ژامبون، کره، عسل، کنسرو، چای، قهوه و انواع میوه سرو می‌شد و در وعده‌های غذایی بعدی هم خوراکی‌های لوکسی مثل خاویار ارائه می‌شد.
سفر گران‌قیمت
هرچند بلیط‌های سفر با هیندنبورگ هرگز ارزان نبودند اما این کشتی هوایی مشتریان زیادی داشت و برای ثروتمندان، سفر با هیندنبورگ نوعی افتخار محسوب می‌شد. محبوب‌ترین مسیر پروازی هیندنبورگ که بر فراز اقیانوس اطلس بود، حدود ۴۰۰ دلار معادل ۷,۵۰۰ دلار امروز هزینه داشت. هیندنبورگ این مسیر را در کمتر از دو روز طی می‌کرد که بسیار سریع‌تر از کشتی‌های اقیانوس‌پیما با زمان سفر هفت‌روزه بود.
فاجعه رخ داد
کشتی‌های هوایی علیرغم محبوبیت، دوران کوتاهی داشتند که با فاجعهٔ هیندنبورگ به پایان غم‌انگیزی ختم شد. در ۶ می ۱۹۳۷، این کشتی هوایی هنگام فرود در نیوجرسی آمریکا، آتش گرفت و منفجر شد. در این حادثه ۳۵ نفر از ۹۷ سرنشین هیندنبورگ کشته شدند و هنوز بر سر دلیل اصلی وقوع این اتفاق بحث است.
افول صنعت کشتی‌های هوایی
جنگ جهانی دوم باعث پیشرفت‌های زیادی در هواپیماها شد و پس از جنگ، صنعت کشتی‌های هوایی که زمانی پررونق بود، رو به افول گذاشت. فاجعهٔ هیندنبورگ هم ضربه‌ای بزرگ به اعتبار این وسایل نقلیه زد و از آن زمان از کشتی‌های هوایی صرفاً برای بررسی‌های آب‌وهوایی و اهداف تبلیغاتی استفاده می‌شود.
امروز و آیندهٔ کشتی‌های هوایی
طی دههٔ گذشته، کشتی‌های هوایی دوباره موردتوجه قرار گرفته‌اند و شرکت‌هایی مثل لاکهید مارتین با نمونه‌هایی مثل HAV، مفاهیم و پروتوتایپ‌هایی برای اهداف حمل‌ونقل کالا و گردشگری توسعه داده‌اند. کشتی‌های هوایی امروزی بجای هیدروژن از گاز غیرقابل اشتعال هلیوم پر می‌شوند و بسیار ایمن‌تر از پیشینیان خود هستند. هرچند در حال حاضر هیچ سرویس کشتی هوایی مسافربری فعال نیست اما طرح‌هایی مثل ایرلندر برای اهداف گردشگری و سفر به نقاط دورافتاده مثل قطب شمال در دست توسعه هستند.
