سرنوشت اروپایی‌ها در خودروسازی ایران

بیش از یک هفته از تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا مبنی‌بر خروج از توافق هسته‌ای برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها می‌گذرد. در طول این مدت اظهارنظرهای ضد و نقیضی درخصوص تاثیر این تصمیم بر صنعت خودرو ایران صورت گرفته است، اما فعالان و به‌ویژه سرمایه‌گذاران خارجی هنوز در بلاتکلیفی به‌سر می‌برند. آمریکا تمامی شرکت‌های فعال در ایران و به‌خصوص خودروسازان اروپایی را به تحریم تهدید کرده است. مقامات اتحادیه اروپا نیز از سویی وعده می‌دهند از این شرکت‌ها حمایت خواهند کرد و از سوی دیگر تصمیم‌گیری درخصوص ادامه همکاری با ایران را به خودروسازان واگذار کرده‌اند. پژو-سیتروئن هفته گذشته اعلام کرد در انتظار موضع‌گیری یکپارچه اروپا در حمایت از شرکت‌های فعال در ایران است. رنو، دیگر شریک عمده خودروسازان ایرانی هنوز اظهارنظری در این زمینه نکرده است. گمانه‌زنی‌ها در این‌خصوص ادامه دارد و با بررسی موضوع ابعاد تازه‌ آن نیز آشکار شده است.

طبق مطالعه‌ای که مرکز تحقیقاتی بیزینس‌مانیتور انگلستان منتشر کرده است، صنعت خودرو ایران یکی از عمده‌ترین برندگان برجام بود و در سال ۲۰۱۵ میلیون‌ها دلار سرمایه خارجی به این بخش سرازیر شد. اکنون با خروج آمریکا، شرکت‌های خارجی تا زمان روشن شدن وضعیت از انجام سرمایه‌گذاری‌های جدید سر باز خواهند زد؛ شرایطی که می‌تواند چند ماه به طول بینجامد. بسیاری از شرکت‌ها و به‌خصوص خودروسازان اروپایی از قطع همکاری با ایران متحمل زیان‌ هنگفتی خواهند شد.

شرکت‌های رنو و پژو-سیتروئن در هفته گذشته و پس از اعلام تصمیم ترامپ شاهد افت ارزش سهام خود بودند.پژو-سیتروئن در سال اخیر مناسبات خود را با ایران گسترش داده و فروش محصولاتش نیز در ایران رشد قابل‌توجهی داشته است. این شرکت خواستار موضع‌گیری یکپارچه اروپا درخصوص تحریم‌های جدید ترامپ شده است، ‌اما اشاره‌ای نکرده است که چه تصمیمی در این خصوص می‌تواند منافع خودروساز فرانسوی و شریک ایرانی‌اش را تامین کند. پژو بررسی تاثیر اقدام آمریکا و نتیجه احتمالی اعمال تحریم‌ها را آغاز کرده است.

مکانیزم تاثیر تحریم‌ها

به گفته آمریکایی‌ها تمامی شرکت‌ها و کشورهایی که روابط تجاری و اقتصادی با ایران دارند ۹۰ تا ۱۸۰ روز فرصت دارند این همکاری‌ها را متوقف کنند. طرف آمریکایی آنها را از عقد قراردادهای تازه با طرف‌های ایرانی بر حذر داشته است. تحریم‌های آمریکا به‌طور مستقیم خودروسازان فرانسوی را تحت‌تاثیر قرار نخواهد داد، اما تحریم‌های ثانویه در‌صورتی‌که این شرکت‌ها بخواهند محصولات یا قطعات تولیدی خود را در آمریکا به فروش برسانند دردسرساز خواهند شد.

رنو در حال‌حاضر خودروهایش را در آمریکا به فروش نمی‌رساند، اما شریک ژاپنی‌اش، ‌نیسان، حضور گسترده‌ای در بازار آمریکا دارد و موتور اغلب خودروهای نیسان در فرانسه تولید می‌شود، به این ترتیب اعمال تحریم آمریکا علیه رنو می‌تواند خسارت قابل‌توجهی به این خودروساز وارد کند. پژو نیز در سال ۱۹۹۱ رسما از بازار آمریکا خارج شد، اما اخیرا اعلام کرده است قصد دارد کسب‌وکار خود را در این کشور از سر بگیرد. مرسدس بنز نه‌تنها شبکه فروش گسترده‌ای در آمریکا دارد و سالانه هزاران دستگاه از تولیداتش را در آمریکا به فروش می‌رساند،‌ بلکه چندین کارخانه فعال هم در این کشور دارد.

در شرایط کنونی تحریم‌های خودرویی در ماه آگوست (مرداد و شهریور) اعمال خواهند شد. در این میان یک کارشناس سرمایه‌گذاری تخمین زده است که رنو و پژو که تقریبا ۴۰ درصد از بازار یک میلیون و ۶۰۰ هزار دستگاهی خودروی ایران را در اختیار دارند، متحمل ضرر جبران‌ناپذیری نخواهند شد. او گفت پژو در ایران سالانه ۲۴۰ میلیون دلار از محل فروش محصولاتش درآمد دارد که سود ۱۲ میلیون دلاری برای این خودروساز به ارمغان می‌آورد. این مبلغ تنها ۳/ ۰ درصد از سود کلی پژو است. رنو نیز در ایران سالانه ۵۰ میلیون دلار سود کسب می‌کند که یک درصد از درآمد کلی رنو است.

حمایت اروپا، فرصت متقابل

نشریه نیویورک‌تایمز عقیده دارد روابط نزدیک اقتصادی ایران با اروپا در سال‌های اخیر به سود هر دو طرف تمام شده است. اروپایی‌ها با امضای برجام حجم روابط اقتصادی خود را با ایران به سرعت افزایش دادند و اقدام به سرمایه‌گذاری گسترده در کشور کردند. کارل بیلت، نخست‌وزیر پیشین سوئد که هم‌اکنون معاون شورای روابط خارجی اتحادیه اروپاست، در این‌خصوص گفت: «تحریم‌های آمریکا مسلما شرکت‌های آمریکایی را محدود خواهد کرد، اما اگر به سطح روابط تجاری با دقت توجه کنیم، پیداست که هدف اصلی این تحریم‌ها شرکت‌های اروپایی هستند.»

کارشناس موسسه تحقیقاتی آی‌اس‌آی عقیده دارد در‌صورتی‌که اتحادیه اروپا بسته حمایتی مناسبی برای شرکای اقتصادی ایران در نظر نگیرد و همکاری خود را با طرف ایرانی متوقف کند، این شرکت‌ها متضرر خواهند شد. عدم‌حضور خودروسازان فرانسوی در بازار آمریکا،‌ این شرکت‌ها را تاحدی در برابر تحریم‌های آمریکا مصون کرده است، اما در چنین شرایطی هر لحظه امکان دارد همکاری اقتصادی این شرکت‌ها با ایران به تحمیل جریمه‌هایی از سوی آمریکا منجر شود. حضور دایملر در ایران برای این شرکت پرخطر خواهد بود. دایملر کارخانه‌هایی در آمریکای شمالی هم دایر کرده و بیش از خودروسازان فرانسوی در معرض تهدیدهای تحریمی آمریکاست.

یک شرکت سرمایه‌گذاری در لندن، خودروسازان را به ادامه سرمایه‌گذاری در ایران تشویق کرده است. کارشناسان این شرکت عقیده دارند خودروسازان اروپایی آنقدر بزرگ هستند که بتوانند چنین ریسکی را متحمل شوند. این شرکت‌ها اگر بازار ۸۰ میلیونی ایران را به چشم فرصتی برای توسعه می‌نگرند، باید با اطمینان به روند همکاری با ایران ادامه دهند و این موضوع را در قالب یک استراتژی بلند‌مدت ببینند و مطمئن باشند که اروپایی‌ها با ترامپ یا بدون او به همکاری با ایران ادامه خواهند داد.