سکوی جهانی خودروسازی ایران

هرچه هست اما با توجه به آمار اعلامی، سهم ایران از کل تولید خودرو جهان طی سال گذشته میلادی، بیش از 2/ 1 درصد بوده است. از مجموع خودروهای تولیدی در ایران طی سال گذشته میلادی، نزدیک به یک میلیون و 100 هزار دستگاه به محصولات سواری اختصاص یافته و حدودا 91 هزار دستگاه باقیمانده را نیز خودروهای تجاری شامل می‌شوند. هرچند در گزارش اعلامی نامی از پرتیراژترین خودروهای ایران برده نشده، با این حال با توجه به آمارهای داخلی، محصولاتی مانند پراید و پژو 206 و 405 نقش اصلی را در حاصل شدن رتبه یک رشد تولید برای خودروسازی ایران، داشته‌اند. ایران اما در حالی صاحب بیشترین درصد رشد تولید خودرو در سال 2016 شده که چین (بزرگ‌ترین تولیدکننده خودرو در دنیا) 5/ 14 درصد افزایش تولید را به‌دست آورده و ترکیه نیز با رشد 4/ 9 درصدی در رتبه سوم قرار دارد. طبق آمار اعلامی اما کل تولید خودرو در جهان طی سال 2016، حدود 95 میلیون دستگاه بوده که سهم سواری‌ها به 72 میلیون دستگاه بالغ می‌شود و تجاری‌ها نیز تیراژی حدودا 23 میلیون دستگاهی را در کارنامه‌شان به ثبت رسانده‌اند. با این حساب، تولید خودرو در جهان طی سال 2016 و در مقایسه با سال قبل تر، 5/ 4 درصد افزایش داشته است که بیشترین سهم از تیراژ مربوطه را ابتدا چینی‌ها و سپس آمریکایی‌ها و در ادامه ژاپنی‌ها به نام خود ثبت کرده‌اند. بر این اساس، چین با تولید 28 میلیون و118 هزار دستگاه خودرو در رتبه نخست جهان و آمریکا با تولید 12 میلیون و 198 هزار دستگاه در رتبه دوم و ژاپن با تولید 9 میلیون و 204 هزار دستگاه در رتبه سوم جهان جا خوش کرده‌اند.

رتبه یک چگونه به‌دست آمد؟

اما خودروسازی ایران در حالی حائز بیشترین درصد افزایش تولید طی سال 2016 میلادی شده که طی سال 2015 با مشکلاتی از جمله «کمپین خرید خودرو صفر ممنوع» و همچنین «دست کشیدن بخشی از مشتریان از خرید، به هوای بازار پسابرجام» مواجه بود. اگر به تابستان 2015 برگردیم، متوجه می‌شویم در آن روزها که برجام تازه جان گرفته بود، بازار خودرو کشور به دلایلی خاص در رکود قرار داشت و به تبع آن، خودروسازان داخلی به‌نوعی نمی‌توانستند فنر تولید را رها کنند. این رکود جدای از اینکه با مسائلی مانند کاهش قدرت خرید جامعه و قیمت بالای خودروها در ارتباط بود، یک دلیل مهم دیگر نیز داشت و آن به انتظار مشتریان برای ورود محصولات خارجی با کیفیت و ارزان مربوط می‌شد. در واقع مشتریان انتظار داشتند با اجرایی شدن برجام، خودروهای جدید جایگزین محصولات قدیمی (به‌خصوص در بازار زیر 50 میلیون تومان‌ها) شوند و از پس همین انتظار، خیلی‌ها خرید خودرو را به آینده موکول کردند. در کنار این موضوع، ماجرای پر حاشیه دیگری سایه سنگین خود را بر سر بازار و در نتیجه، تولید خودروهای داخلی انداخت و سبب شد فروش خودروسازان کشور در رکودی سنگین تر فرو برود. «کمپین خرید خودرو صفر ممنوع»، پدیده‌ای بود که از شبکه‌های اجتماعی جان گرفت و به‌طور مستقیم بر بازار خودرو کشور اثر منفی گذاشت. این کمپین که در اوایل سال 94 شکل گرفت و چند ماهی نیز ادامه داشت، بخشی از مشتریان را از خرید خودروهای داخلی منع کرد تا در پی آن، عرصه بر شرکت‌های خودروساز تنگ شده و فروش و تولیدشان در شرایط نزول قرار بگیرد. هرچه بود، مجموع این اتفاقات سبب شد تولید خودرو در ایران طی سال 2015 میلادی و با وجود کمرنگ شدن تحریم‌های بین‌المللی، با چالش‌های جدی روبه‌رو شده و اجازه خودنمایی غول‌های جاده مخصوص با تمام قوا، داده نشود.

بنابراین به‌نظر می‌رسد اصلی‌ترین دلیل دستیابی صنعت خودرو ایران به رتبه یک رشد تیراژ در دنیا، ضعف تولید در سال 2015 و به‌عبارت بهتر، ضعیف بودن پایه تولید (در مقایسه با سایر خودروسازان دنیا) بوده است. در واقع افزایش 6/ 18 درصدی تیراژ خودروسازی ایران با توجه به ضعیف بودن پایه تولید در سال 2015 و رفع نسبی ضعف‌ها و چالش‌های اثرگذار بر تولید، طی سال گذشته میلادی به‌دست آمده است. نکته دیگر اینجاست که در لیست خودروهایی که بیشترین سهم را در افزایش تولید 6/ 18 درصدی طی سال 2016 داشته‌اند، محصولات قدیمی و کم کیفیت بالاترین سهم را داشته و کمتر نشانی از خودروهای جدید و به روز به چشم می‌آید. به‌عبارت بهتر، کسب رتبه اول رشد تولید ازسوی خودروسازی ایران، تقریبا بدون عرضه محصولاتی به روز و دارای درجه کیفی برتر به‌دست آمده است. این در حالی است که چین و ترکیه و آمریکا به‌عنوان کشورهای صاحب صنعت خودرو، با وجود قرار گرفتن در رتبه‌های پایین تر از ایران (از حیث رشد تیراژ)، جدیدترین و باکیفیت‌ترین محصولات را عرضه کرده‌اند. البته با توجه به قراردادهای پسابرجامی خودروسازی کشور، این امیدواری وجود دارد که ویترین این صنعت مهم داخلی طی سال‌های پیش رو رفته رفته تغییر کرده و محصولات جدید به‌تدریج جای قدیمی‌ها را پر کنند. در حال حاضر تولید محصولاتی جدید از جانب شرکت‌هایی مانند پژو و رنو و فولکس واگن در ایران قطعی شده و با این حساب، خودروسازی کشور طی سال‌های آینده تغییر چهره را تجربه خواهد کرد. بدون شک اگر روند حضور شرکت‌های خارجی در خودروسازی ایران متوقف نشده و تندتر نیز بشود، طی سال‌های آینده شاهد رشد کیفی خودروهای داخلی در کنار افزایش تیراژ خواهیم بود.