طولانی‌ترین مسیر نمکی ایران در میان ۱۰۰ سایت برتر جهانی
عضو شورای عالی و ارزیاب ارشد ژئوپارک های جهانی یونسکو از قرار گرفتن دو سایت ایرانی «غار نمکی نمکدان» قشم و «کلوت‌های بیابان لوت» در بین ۱۰۰ سایت برتر جهان خبر داد و گفت: به اعتقاد بسیاری از زمین‌شناسان جهانی در حوزه‌های تکتونیک و زمین‌ساخت، این گنبدها جزء بی‌نظیرترین و تیپیک‌ترین سایت‌های دنیا به شمار می‌روند.
علیرضا امری کاظمی در گفت‌وگو با دنده6، گفت: اتحادیه بین‌المللی علوم زمین (IUGS) از سال ۲۰۲۲ ابتکاری را در دستور کار خود قرار داد تا بر اساس آن سایت‌های برتر جهان را به ترتیب معرفی کند. از این رو ما در سال ۲۰۲۲ دو سایت از ایران را پیشنهاد کردیم که این دو سایت هم در داوری‌ها و هم در دفاع آن موفق بودند و این دو سایت در میان ۱۰۰ سایت برتر اول جهان انتخاب شدند.
وی این دو سایت را شامل «غار نمکی نمکدان» قشم و «کلوت‌های بیابان لوت» عنوان کرد و افزود: پرونده این دو سایت را با همکاری برخی اساتید و کارشناسان در سال ۲۰۲۱ به اتحادیه بین‌المللی علوم زمین ارائه کردیم و در سال ۲۰۲۲ خوشبختانه این دو سایت انتخاب شدند. انتخاب این دو سایت از میان صدها اثر از ۱۸۰ کشور شرکت کننده بوده است.
امری کاظمی با بیان اینکه انتخاب دو سایت از ایران در میان یکصد سایت برتر جهان جایگاه ارزشمند کشور را از دیدگاه پدیده‌های زمین‌شناسی نشان می‌دهد، ادامه داد: با این انتخاب، نام دو اثر ایران در کنار سایت‌های شناخته شده جهان چون «گراند کانیون» آمریکا و «پاموکاله» ترکیه قرار گرفت.
عضو شورای عالی ژئوپارک‌های جهانی، یونسکو خاطر نشان کرد: در سال گذشته IUGS مرحله دوم انتخاب یکصد سایت برتر جهان را در دستور کار قرار داد و ما پرونده «گنبدهای نمکی و نمکشارهای کمربند چین خورده زاگرس» را پیشنهاد دادیم که خوشبختانه این سایت از ایران با امتیاز بالا انتخاب شد. در طول این فرآیند دکتر محمدرضا قاسمی، عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین و سید جعفر عمرانی، معاون زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور همکاری ارزشمند و مؤثری داشتند.
وی با بیان اینکه در انتخاب این سایت‌ها تعداد ۸۹ متخصص و محقق از سراسر جهان نظر خود را ارائه دادند، خاطر نشان کرد: پرونده‌های این فراخوان در میان افراد متخصص معتمد ارسال می‌شود تا مورد داوری قرار گیرند. من افتخار داشتتم که در برنامه اخیر، داور ۱۵ پرونده از کشورهای دیگر و در دوره اول انتخاب سایت‌ها نیز داور ۱۷ پرونده باشم.
اهمیت گنبدهای نمکی
ارزیاب ارشد ژئوپارک جهانی یونسکو با اشاره به اهمیت گنبدهای نمکی ایران که جزء ۱۰۰ سایت برتر دنیا قرار گرفته‌اند، گفت: این گنبدها هم از نظر تعداد و هم از نظر تیپ در دنیا بی‌نظیرند. در جنوب ایران حدود ۲۵۰ گنبد نمکی داریم که به اعتقاد بسیاری از زمین‌شناسان دنیا در حوزه‌های تکتونیک و زمین‌ساخت، این گنبدها جزء بی‌نظیرترین و تیپیک‌ترین سایت‌های دنیا هستند.
امری کاظمی با بیان اینکه هر یک از گنبدهای نمکی پدیده‌های وابسته به خود را دارند، گفت: یخچال‌های نمکی، نمکشارها و غارهای نمکی، دولین‌ها و کارست نمک از جمله پدیده‌هایی هستند که در گنبدهای نمکی به چشم می‌خورند.
وی همچنین اظهار کرد: زمانی که سایتی در میان ۱۰۰ سایت برتر جهانی به رسمیت شناخته می‌شود، حفاظت از آن بسیار اهمیت دارد و باید در بالاترین سطح حفاظتی قرار گیرد. در حال حاضر تعدادی از گنبدهای نمکی ایران در فهرست میراث طبیعی ملی کشور از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ثبت شده‌اند، ولی برخی از آنها هنوز به ثبت جهانی و یا ملی نرسیده‌اند.
امری کاظمی یادآور شد: در خصوص چند گنبد نمکی مهم که هنوز به ثبت نرسیده‌اند، لازم است که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیشگام شود و پرونده ثبت آنها را آماده کند تا حفاظت از آنها در دستور کار قانونی قرار گیرد؛ چرا که گنبدهای نمکی یک موضوع مهم اقتصادی یعنی استخراج معادن را در پی دارند و لازم است آن دسته از گنبدهای نمکی که خاص و تیپیک هستند، حفاظت شوند و از برداشت از آنها جلوگیری شود.
عضو شورای عالی ژئوپارک‌های جهانی یونسکو، افزود: این گنبدها از نظر ژئوتوریسم (زمین گردشگری) بسیار مهم هستند و پتانسیل بالایی دارند؛ چرا که این سایت‌ها جذابیت‌های بصری زیادی دارند و باعث جذب گردشگران خواهند شد.
به گفته وی، برخی گنبدهای نمکی ثبت شده در ایران شامل گنبد «جاشک بوشهر»، گنبد نمکی «قم» و گنبد «نمکدان» قشم است.
حفاظت از دو سایت جدید برتر جهانی
امری کاظمی در پاسخ به این سؤال که با ثبت جهانی «غار نمکی نمکدان» قشم و «کلوت‌های بیابان لوت» آیا حفاظت از آنها در دستور کار کشور قرار گرفته است یا خیر، گفت: خوشبختانه این دو سایت در دو منطقه حفاظت شده جهانی قرار دارند. غار نمکی قشم در ژئوپارک جهانی یونسکو در جزیره قشم و کلوت‌های لوت در سایت میراث جهانی طبیعی یونسکو قرار دارند و این دو سایت از حفاظت قانونی و رسمی برخوردارند.
ویژگی سایت‌های برتر جهانی
عضو شورای عالی ژئوپارک جهانی یونسکو با اشاره به ویژگی‌ها و شاخص‌های انتخاب سایت‌های برتر جهانی، توضیح داد: معیارهای متعددی در این زمینه وجود دارد که یکی از آنها یگانگی و کمیابی سایت‌ها است، به این معنا که سایت باید منحصر به فرد باشد و اگر منحصر به فرد نیست، بهترین نوع از انواع خودش در دنیا باشد.
وی اضافه کرد: گنبدهای نمکی در برخی نقاط دیگر دنیا نیز وجود دارند، ولی گنبدهای نمکی ایران بسیار ویژه هستند.
امری کاظمی، دارا بودن مستندات علمی کافی برای پشتیبانی از پرونده یک اثر را از دیگر معیارهای انتخاب سایت‌های برتر جهانی برشمرد و گفت: این گفته به معنای آن است که نیاز است متخصصان زیادی بر روی آن اثر مطالعه کرده باشند و منابع علمی آن نیز در دسترس باشد.
به گفته این متخصص بین‌المللی حوزه ژئوپارک‌ها، بعد از غربالگری اولیه سایت‌های پیشنهادی، پرونده سایت‌های منتخب برای ۴ داور بین‌المللی ارسال می‌شود و این داوران به پرونده‌ها امتیاز می‌دهند.
امری کاظمی تاکید کرد: جمع امتیاز هر سایت، رتبه آن سایت را مشخص می‌کند و در نهایت یکصد سایت برتر در کتاب نفیس IUGS چاپ و به همگان معرفی می‌شوند.
عضو شورای عالی ژئوپارک جهانی یونسکو خاطر نشان کرد: هنوز فراخوانی برای ۱۰۰ سایت برتر سوم منتشر نشده است و پس از انتشار فراخوان، برنامه‌ای با همکاران تدوین می‌شود و گزینه‌ها را بررسی خواهیم کرد.
