علت انقراض مرموز نئاندرتال‌ها چه چیزی بوده است؟

طبق مقاله منتشرشده در ژورنال «Viruses»، پژوهشگران باور دارند نئاندرتال‌ها این ویروس‌ها را از اجداد خود به ارث برده‌اند و احتمالاً همین ویروس‌ها نیز سبب انقراض آن‌ها شده است. البته عوامل دیگری ازجمله تغییر اقلیم، نرخ باروری پایین و تعامل ناسازگار با سایرین نیز می‌تواند از دلایل انقراض آن‌ها باشد. بااین‌حال، احتمالاً درگیری با بیماری‌های ناشناخته ناشی از ویروس‌های مذکور شرایط را برای آن‌ها بدتر کرده است. مشکلات سلامتی، هنگامی که یک گونه با گونه‌های دیگر رقابت می‌کند، یک نقطه‌ضعف تکاملی محسوب می‌شود.

این ویروس‌های باستانی نه‌تنها می‌توانند دانش ما از نحوه انقراض نئاندرتال‌ها را افزایش دهند، بلکه کمک می‌کنند اطلاعات بیشتری از ویروس‌های آشنایی که امروزه انسان‌ها را درگیر می‌کنند، کسب کنیم.

ویروس‌های باستانی در استخوان نئاندرتال‌های سیبری

حدود پنجاه هزار سال قبل، جمعیت کوچکی از نئاندرتال‌ها در غار «چاگیرسکایا» (Chagyrskaya) در جنوب سیبری زندگی می‌کردند. پژوهشگران DNA دو نئاندرتال، یک مرد بزرگسال و یک پسر، را توالی‌یابی کردند. آن‌ها به‌دنبال سه ویروس احتمالی در این DNAها بودند: «آدنوویروس»، «هرپس‌ویروس» و «پاپیلوماویروس».

آدنوویروس می‌تواند باعث عفونت‌های دستگاه تنفسی، مانند سرماخوردگی و آنفولانزا شود. هرپسویروس باعث گلودرد یا زگیل تناسلی می‌شود و برخی از سرطان‌ها، مانند سرطان دهانه رحم با پاپیلوماویروس مرتبط هستند.

دانشمندان پیش‌تر در سال ۲۰۲۱ نیز ویروس‌های انسان باستانی و غیرفعالی را کشف کرده بودند. یک مطالعه نشان داده بود که آدنوویروس در یک دندان سی و یک هزار ساله یک انسان در سیبری وجود داشته است. اما ویروس‌های مطالعه بسیار قدیمی‌تر هستند و بیش از پنجاه هزار سال عمر دارند.

استخوان‌های نئاندرتال‌های غاز چاگیرسکایا که دانشمندان برای یافتن ویروس‌ها DNA آن‌ها را توالی‌یابی کرده‌اند.

دانشمندان باور دارند که انسان‌ها و نئاندرتال‌ها بین شصت تا پنجاه هزار سال پیش با یکدیگر جفت‌گیری می‌کردند. این یعنی علاوه‌بر DNA، آن‌ها بیماری‌هایی را نیز به هم انتقال می‌دادند.

مشخص نیست که این ویروس‌ها چه علائمی در نئاندرتال‌ها ایجاد می‌کردند. این امکان وجود دارد که ویروس‌ها باعث ایجاد یک واکنش ایمنی در بدن آن‌ها می‌شدند، اما شدت بیماری‌های ناشی از آن‌ها معلوم نیست.

پژوهشگران عقیده دارند که جفت‌گیری انسان‌ها و نئاندرتال‌ها مزایایی برای انسان‌ها داشت و آن‌ها را در برابر بیماری‌های ناشناس مقاوم کرد. اما احتمالاً نئاندرتال‌ها چنین خوش‌شانس نبودند. یک ویروس سرماخوردگی حتی اگر کشنده نباشد، می‌تواند توانایی شکار و تولیدمثل را کاهش دهد. احتمالاً این عامل در انقراض جمعیت کاهش‌یافته نئاندرتال‌ها در چهل هزار سال قبل مؤثر بود.

مشکلات مطالعه DNAهای باستانی

فهم این که بیماری‌های باستانی در طول هزاران سال چگونه تغییر کرده‌اند می‌تواند فهم ما را از بیماری‌های امروزی انسان‌ها کامل‌تر کند. برخی از ویروس‌ها هیچ‌گاه بدن را ترک نمی‌کنند. این ویروس‌های مادام‌العمر می‌توانند أثر بزرگی روی سلامت انسان‌ها داشته باشند.

مطالعه ویروس‌های باستانی بسیار هیجان‌انگیز است، اما مشکلات خود را نیز دارد. کار با DNAهای باستانی سخت است؛ زیرا آن‌ها معمولاً شکسته و به قطعات کوچک‌تر تقسیم شده‌اند. هرچه توالی DNA طولانی‌تر باشد، شناسایی آن ساده‌تر می‌شود.

اما وقتی توالی‌ها کوچک باشند، می‌توان DNAهای مختلف را (معمولاً به‌اشتباه) در تمام انواع ژنوم شناسایی کرد. این باعث می‌شود تا تفسیر داده‌ها سخت و احتمال خطا بیشتر شود. DNA ویروس‌ها بسیار کوتاه‌تر از DNA انسان‌ها است. پس احتمال خطا نیز بالاتر می‌رود و در مواردی، روش‌های مطالعه DNAهای انسان برای مطالعه ویروس‌ها مناسب نخواهد بود.

به همین علت، پژوهشگران مطالعه اخیر می‌گویند که همچنان لازم است تا برای تأیید یافته‌های خود بررسی‌های بیشتری در آینده انجام دهند.