ماجرای ظاهر شدن شفق‌های قطبی در آسمان‌ ایران و مناطقی غیرمعمول

پدیده شفق قطبی معمولاً در عرض‌های نزدیک به دو قطب زمین بر اثر برخورد ذرات باردارِ بادِ خورشیدی و یونیزه شدن مولکول‌های موجود در یون‌سپهر (یونوسفر) زمین به وجود می‌آید.

شان داهل، کارشناس مرکز پیش‌بینی شرایط آب و هوایی فضا در اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده، می‌گوید: «این پدیده این‌ بار بسیار گسترده ظاهر شد.»

به گفته وی، این مرکز گزارش‌هایی از مشاهده شفق‌های قطبی تا جنوب نیومکزیکو دریافت کرده که نشان می‌دهد از این حیث «سال شگفت‌انگیزی» را شاهد بوده‌ایم.

خبرگزاری آسوشیتدپرس ضمن اختصاص مطلبی به این موضوع‌ اعلام کرد که گزارشی فوری از اختلال در برق و شبکه‌های ارتباطی در پی طوفان‌های خورشیدی اخیر و به تبع آن پدیدآمدن شفق‌های قطبی منتشر نشده است.

اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده پس از رصد فوران‌ها و انفجارهایی در خورشید طی روزهای اوایل هفته، روز چهارشنبه هشدار طوفان شدید ژئومغناطیسی صادر کرد.

چنین طوفانی احتمال ظهور شفق‌های قطبی را که به عنوان شفق‌های شمالی نیز شناخته می‌شوند ، افزایش می‌دهد و می‌تواند به طور موقت باعث اختلال در سیگنال‌های رادیویی و شبکه‌های برق شود.

پیش‌بینی روز جمعه اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده حکایت از ادامه فعل و انفعالات خورشیدی در سطحی فراتر از معمول دارد، اما احتمال مشاهده شفق قطبی طی شب‌های آینده در مناطق جنوبی‌تر از کانادا و ایالت‌های دشت‌های بزرگ آمریکای شمالی کم است.

شفق‌های قطبی چگونه به وجود می‌آیند؟

خورشید علاوه بر نور و گرما، انرژی و ذرات باردار معروف به باد خورشیدی را به زمین می‌فرستد. اما گاهی این باد خورشیدی تبدیل به یک طوفان می‌شود.

جو خارجی خورشید گاهی «فوران‌های عظیمی از انرژی» را رقم می‌زند که اصطلاحا به آن «خروج جرم از تاج خورشیدی» می‌گویند. طبق گزارش اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده، این فوران‌ها باعث ایجاد طوفان‌های خورشیدی، یا همان طوفان‌های ژئومغناطیسی می‌شوند.

این طوفان‌ها زمانی که به میدان مغناطیسی زمین برخورد می‌کنند، باعث ایجاد شفق‌های قطبی می‌شوند که اغلب به صورت نورهای زیبا و خیره‌کننده‌ای در آسمان به چشم می‌آیند.

میدان مغناطیسی زمین، از ما در برابر بخش عمده‌ای از این ذرات محافظت می‌کند، اما برخی از ذرات می‌توانند در امتداد خطوط میدان مغناطیسی به سمت قطب‌های شمال و جنوب حرکت کرده و وارد جو زمین شوند.

هنگامی که این ذرات با گازهای موجود در جو زمین برخورد می‌کنند، نور تولید می‌شود؛ نیتروژن نورهای آبی و بنفش و اکسیژن نورهای سبز و قرمز ایجاد می‌کند.

چرا اخیراً طوفان‌های خورشیدی زیادی رخ داده‌اند؟

به گفته‌ی اخترشناسان، فعالیت خورشیدی در یک چرخه ۱۱ ساله افزایش و کاهش می‌یابد. به نظر می‌رسد خورشید اکنون در نزدیکی نقطه اوج این چرخه، که به عنوان «خورشید حداکثری» شناخته می‌شود، قرار دارد.

خورشید ماه مه گذشته بزرگترین فوران خود را طی تقریباً دو دهه اخیر را رقم زد. این رویداد چند روز پس از آن به وقوع پیوست که طوفان‌های شدید خورشیدی جو زمین را به شدت تحت تاثیر قرار داد و سبب ظهور شفق‌های قطبی در مکان‌هایی غیرمعمول در سراسر نیمکره شمالی شد.

احتمالاً طوفان‌های بیشتری در راه است. به گفته شان داهل، کارشناس اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده، ما همچنان «در چنگال» خورشید حداکثری قرار داریم و این سبب می‌شود که طوفان‌ها احتمالاً تا اوایل سال ۲۰۲۶ فروکش نکند.

چگونه می‌توان شفق‌های قطبی را به بهترین شکل دید؟

اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده توصیه می‌کند افرادی که می‌خواهند شفق‌های شمالی را ببینند، از نور شهر دور شوند.

بهترین زمان مشاهده معمولاً یک یا دو ساعت قبل یا بعد از نیمه‌شب است. این سازمان همچنین می‌گوید که بهترین زمان برای مشاهده شفق‌های قطبی در حوالی اعتدال‌های بهاری و پاییزی است، زیرا در این زمان‌ها، باد خورشیدی بهترین نوع تعامل را با میدان مغناطیسی زمین دارد.