ماشینچه بازی !

گفتننی های دنیای ماکت و ماکت بازی

نیما مجتهد زاده

چند سالی است که در کشورمان جمع آوری ماکت های خودرو به سرگرمی بسیاری ماشین دوستان تبدیل شده است.در شرایطی که کمترین دسترسی به خودروهای جذاب واقعی وجود ندارد، بدیهی است که این کوچولوهای ظریف و البته گران قیمت به عنوان نمادی از نمونه های واقعی و لذت بخش خود، محبوبیت یافته اند. تقریباً تمامی این خودروهای ریز نقش که با رعایت مقیاس و توجه به جزییات فراوان، به عنوان آیتم کلکسیونی و دکوری عرضه می‌شوند, در دسته ماکت ها قرار می گیرند.اگر شما هم علاقه مندید تا بیشتر با جزییات مربوط به دسته بندی ، قیمت و جزییات دنیای ماکت بازی آشنا شوید.توصیه می کنیم این مطلب را از دست ندهید.

 

ماکت و تاریخچه آن

ماکت یا به روایت فرهنگستان زبان فارسی "نمونک", نمونه ای از یک پدیده یا جسم خارجی است که در ابعادی مشابه نمونه حقیقی, کوچکتر و یا حتی بزرگتر از آن ساخته می‌شود تا بیان گر ویژگی های ظاهری و جزئیات آن باشد. ماکت و ماکت سازی قدمتی غیرقابل تصور دارد. دست ساخته های بشر شامل مجسمه ها و تندیس ها همه نمونه ای هرچند ساده از ماکت ها هستند که برای مقاصد متفاوتی همانند تزیین محیط اطراف ساخته می‌شدند. امروزه هم ماکت ها مصارف متفاوتی دارند. یکی از مهمترین این مصارف مدلسازی و بررسی بناها و تمامی ساخته های بشر است که در حقیقیت در راستای کاهش هزینه های مالی و جانی ابتدا در ابعادی کوچکتر ساخته شده, آزمایشات مخرب و نیمه مخربی بر روی آن انجام می‌گیرد تا صحت طراح موجود تایید شود و در صورت عدم تایید, راهگشای کار مهندسین و طراحان باشد. اما ماکت های مورد بحث ما به عنوان آیتم کلکسیونی از میانه قرن 16 میلادی پا به عرصه ظهور گذاشتند. نمونه های کوچک کشتی ها که از جنس چوب, فلز و حتی طلا ساخته می‌شد, مدت ها زینت بخش فضای زندگی ثروتمندان و اشراف بود و بعدها به خانه های عوام هم راه یافت. پس از اختراع خودرو و همه گیر شدن آن در سال های نخست قرن بیستم, اسباب بازی هایی مشابه خودروهای واقعی به بازار راه یافتند. در ابتدا بسیاری از این اسباب بازی ها صرفاً شبیه به نمونه های حقیقی بودند؛ اما به تدریج و خصوصاً پس از جنگ جهانی دوم شرکت هایی پیشرو پدید آمدند که تلاش شگرفی در ساخت نمونه های زیبا با جزئیات قابل قبول داشتند.

 

شرکت هایی همانند Corgi, Matchbox, Hotwheels و Solido از پیشگامان این عرصه بودند. اما سرآغاز و انقلاب اساسی در این عرصه در میانه دهه هفتاد میلادی رخ داد؛ هنگامی که شرکت Bburago ایتالیا دست به تولید ماکت هایی با مقیاس های بزرگتر و جزئیات بیشتر زد. این ایده ناب توسط سایرین گرفته شد و پس از مدتی در اوایل دهه نود میلادی, شرکت های بسیاری در گوشه و کنار جهان به تولید ماکت مشغول شدند. بسیاری از المان های ویژه ماکت ها همانند باز شدن تمامی درها, پیشرانه با جزئیات خیره کننده و گردش فرمان و زاویه گیری چرخ های جلو در همین دوره معرفی شده, به ضروریات هر محصولی بدل شدند. امروزه تولیدکنندگان بیشماری به تولید محصولاتی می‌پردازند که برخی بیشتر به اسباب بازی های کم کیفیت نزدیک هستند و برخی هم با جزئیات و کیفیت ویژه ای که دارند,علیرغم قیمت هایی نجومی بسیار محبوب و پر طرفدارند. اما به هر صورت همه این کالاها در زمره ماکت های کلکسیونی قرار می‌گیرند.

 

 

انتظارات یک ماکت باز از یک ماکت چیست؟

کسانی که به جمع آوری مجموعه هایی حرفه ای و حتی آماتور می‌پردازند هر یک از ماکت های کلکسیونی انتظارات متفاوتی دارند. اما بسیاری از این خواسته ها به استانداردهایی بدل شده اند که حتی آماتورترین مجموعه داران هم نسبت به عدم رعایت آن ها واکنش نشان خواهند داد. اول از همه باید دانست که ماکت ها در مقیاس های گوناگون و با قیمت های متفاوت عرضه می‌شوند. به طور کلی مقیاس های استاندارد ماکت های خودرو به ترتیب 1:12, 1:18, 1:24, 1:43, 1:64, 1:87 و 1:100 هستند که هر مقیاس بیانگر نسبتی است که باید در ابعاد واقعی خودرو ضرب کنید تا به ابعاد ماکت برسید. اولین و مهمترین نکته حیاتی هر ماکتی, صحیح بودن مقیاس است؛ زیرا در صورت عدم رعایت این المان تمامی قسمت های ماکت ممکن است از تناسب خارج شده, در صورت استاندارد نبودن مقیاس عدم تناسب ماکت با سایر نمونه های استاندارد رخ می‌دهد. بسیاری از برندهای شناخته شده ارزان قیمت متاسفانه برای کاهش هزینه های ساخت و یکسان سازی جعبه های محصولات خود, برخی محصولات خود را در مقیاس هایی غیر استاندارد تولید می‌کنند. مصداق بارز این پدیده ماکت های 1:25 و 1:27 شرکت Maisto است که در جعبه ماکت های 1:24 این شرکت عرضه می‌شود. اکثر این ماکت ها خودروهای SUV هستند که به دلیل بزرگی بیش از حد و برای جا شدن در جعبه ماکت های 1:24 دچار این پدیده شده اند.

 

جنس ماکت هم یکی از مهمترین نکاتی است که آگاهی از آن و پیامدهای حاصله نقش مهمی در گردآوری مجموعه ها دارد. امروزه ماکت ها اکثراً از جنس آلیاژ فلزی و به روش Diecast تولید می‌شوند که به دلیل ارزانی و قالب گیری راحت و شباهت به فولاد خودروها, طرفداران زیادی دارد. تعداد محدودی از ماکت سازان به سراغ پلاستیک فشرده رفته اند که در اکثر این ماکت ها اجزای ماکت قابلیت باز شدن ندارند. اما ماده ای که اخیراً توجهات بسیاری را به خود جلب کرده رزین است که به دلیل قالب گیری آسان و قابلیت فرم گیری بهتر مورد توجه سازندگان و مشتریان پروپاقرص صنعت ماکت قرار گرفته است.

 

البته ماکت های رزین به علت قیمت بالا, وزن کم و در بیشتر موارد باز نشدن اجزای خودرو قیمت بالاتری نسبت به نمونه های مشابه Diecast دارند  وبه همین دلیل هنوز نتوانسته اند جای آنها را بگیرند.

 

دو عاملی که ذکر شد, تعیین کننده ترین پارامترها در زمینه جزئیات ماکت هستند. قابل درک است که هرچه ماکت بزرگتر باشد, جزئیات رعایت شده در آن باید کامل تر و دقیق تر باشد.در ماکت های Diecast باید تمامی درها قابلیت باز شدن داشته باشند و در نمونه های رزین هم کیفیت رنگ باید بالا باشد. البته قیمت ماکت هم در این مورد خاص نقشی حیاتی و تعیین کننده دارد. بسیاری از تولیدکنندگان ماکت های ارزان قیمت توانایی تولید نمونه های با کیفیت و جزئیاتی بسیار بالاتر را دارند, اما به دلیل بازار هدف خود از تولید آن ها خودداری می کنند, یا این که در چند رده مختلف کیفی به تولید ماکت می‌پردازند.

بارزترین مصداق این مسئله شرکت Hotwheels است که در چند رده ساده, Elite و Super Elite به تولید ماکت هایی به ترتیب با جزئیات و کیفیت پایین, متوسط رو به بالا و بالا می‌کند. مهمترین جزئیاتی که هر ماکت بازی از یک ماکت Diecast در مقیاس 1:18 انتظار دارد شامل باز شدن درهای کناری, درپوش موتور و صندوق عقب, زیربندی ماکت, رنگ آمیزی صحیح اجزای خودرو, گردش فرمان و زاویه گیری چرخ هاست. در سایر مقیاس های متداول همانند 1:24 و 1:43 این جزئیات محدودتر می‌گردد و در نمونه های1:43 اکثراً خبری از بازشدن اجزای خودرو نیست؛ اما هستند ماکت هایی در مقیاس های کوچک همانند 1:43 که جزئیاتی باورنکردنی دارند.

 

محصولات در دسترس برای ما

فروشگاه های متفاوتی به عرضه ماکت های کلکسیونی می‌پردازند که هر یک قیمت و جزئیات متفاوتی دارند. اما بد نیست با نام های مهم تولید کننده ماکت که در ایران حضور دارند آشنا شویم:

محصولات آماتور:

بیشتر در مقیاس 1:24 و 1:18 عرضه می‌شوند. مهم ترین برندهای حاضر در این رده در ایران  Motormax, Maisto, Bburago, Welly و Jada هستند. با آن که اکثر این محصولات کیفیت و جزئیات چندانی ندارند, اما اخیراً شرکت Welly دست به تولید ماکت هایی با کیفیت قابل قبول زده است که در مقیاس 1:18 در محدوده قیمت 70 تا 120 هزار تومان و برای مقیاس 1:24 در محدوده 30 تا 50 هزار تومان یافت شدنی اند. نمونه های قدیمی تر شرکت Maisto که تایلندی هستند و نمونه های قدیمی Bburago که ساخت ایتالیا هستند هم ارزش کلکسیونی خاص خود را دارند.

محصولات نیمه حرفه ای:

این قسمت از بازار در کشور ما رونق چندانی ندارد. اما هستند ماکت هایی که به دلیل خاص بودن, کیفیت متوسط و جزئیات نسبتاً خوبی که دارند در این رده قرار می‌گیرند. اکثر ماکت های شرکت های Yatming و Revell, بسیاری از محصولات برندهای Norev و Sunstar و تعدادی از ماکت های برند Hotwheels  در این رده قرار می‌گیرند. محدوده قیمت این ماکت ها در مقیاس 1:18 بسته به کمیابی و کیفیت بین 100 تا 350 هزار تومان است.

محصولات حرفه ای:

اکثر 1:43 های حاضر در بازار ایران به همراه محصولات برندهای معتبری همانند Kyosho, Autoart و Minichamps در این رده قرار می‌گیرند. البته برندهای دیگری همانند Ertl  وHighway61  هم در بازارهای خارجی تنوع زیادی دارند. برخی محصولات برندهایی همانند Paragon, Paudi و OTTO هم در این رده هستند, هرچند ممکن است از برخی جهات با رده های بالاتر یا پایین تر برابری کنند. برخی از این ماکت ها به طور تولید محدود عرضه می‎شوند و دارای شناسنامه و کد شناسایی هستند. بازه قیمت این ماکت ها بسیار گسترده بوده, برای ماکت های 1:18  بین 200 هزار تا 1 میلیون تومان است.

 

محصولات خاص:

اکثر ماکت های رزین ساخت برندهایی همانند BBR و MR, محصولات CMC و Exoto و همچنین برخی محصولات برندهایی که در بخش حرفه ای به آن ها اشاره شد در این رده قرار می‌گیرند. قیمت این ماکت ها که تقریباً همگی تولید محدود هستند بین 500 هزار تا 3 میلیون تومان است.

 

اين مقاله توسط ماهنامه "صفر تا صد" به شما تقديم شده است.