بی-۱بی لنسر مقابل تو-۱۶۰ بلک‌جک

 در اوج جنگ سرد، اتحاد جماهیر شوروی و آمریکا در یک رقابت تسلیحاتی شدید درگیر شده بودند. توسعه بهترین هواپیمای نظامی ممکن یکی از اهداف اصلی این دو کشور بود. هر دو طرف می خواستند بر دیگری برتری یابند و هواپیماهای بسیاری در این دوره معرفی شدند.
بمب افکن های توانمند بی-۱بی لنسر (B-1B Lancer) و تو-۱۶۰ بلک‌جک (Tu-160 Blackjack) از جمله شناخته شده‌ترین گزینه هایی هستند که طی این دوران معرفی شدند.
معرفی بمب افکن بی-1 در واقع زمینه‌ساز ساخت بمب افکن تو-160 توسط روس ها شد. تو-160 در واکنش به پروژه بی-1ای (B-1A) آمریکا شکل گرفت که بعدا به بی-1بی تکامل یافت. از این رو، شاید جای شگفتی نباشد که تو-160 شباهت هایی به بی-1ای/بی دارد.هر دو بمب افکن بال متحرک بی-۱بی و تو-۱۶۰ همچنان در حال خدمت هستند و برای نیازهای راهبردی آمریکا و روسیه از جمله عناصر کلیدی در آسمان محسوب می شوند.

آشنایی با بمب افکن بی-۱بی لنسر

بی-1بی لنسر محصول شرکت راک‌ول (Rockwell) و در حال حاضر یکی از سه بمب افکن راهبردی در ناوگان نیروی هوایی آمریکا محسوب می شود. دو هواپیمای دیگر شامل بی-۲ اسپریت (B-2 Spirit) و بی-۵۲ استراتوفورترس (B-52 Stratofortress) می شوند.

بمب افکن سنگین، دوربرد و چند منظوره بی-۱بی مجهز به بال های متحرک است که هنگام برخاستن و فرود هواپیما باز بوده و هنگام پرواز در سرعت بالا جمع می شوند. تعداد خدمه این هواپیما چهار نفر شامل خلبان، کمک خلبان و دو افسر سامانه های تسلیحاتی است.
نمونه اولیه بی-۱ای در سال ۱۹۷۴ نخستین پرواز خود را انجام داد، در شرایطی که مدل بی-۱بی پس از آغاز دوباره پروژه ساخت این بمب افکن و در سال ۱۹۸۴ نخستین پرواز خود را انجام داد. طی آن بازه زمانی، الزامات هواپیما تغییر کرده بود. در ابتدا قرار بود بی-۱ توانایی پرواز با سرعت ۲ ماخ را داشته باشد، و در شرایطی که شوروی در حال توسعه تو-۱۶۰ در واکنش به مدل بی-۱ای بود، اما بی-۱بی به بمب افکنی با توانایی پرواز با سرعت ۱.۲۵ ماخ تبدیل شد.
طول بی-۱بی برابر با ۴۴.۵ متر، فاصله دو نوک بال آن در حالت باز ۴۱.۸ متر و در حالت جمع شده ۲۴.۱ متر و ارتفاع هواپیما ۱۰.۴ متر است. وزن این بمب افکن راهبردی ۸۶۱۸۳ کیلوگرم است.

بی-۱بی لنسر نیروی خود را از چهار پیشرانه توربوفن پس‌سوز جنرال الکتریک اف۱۰۱-جی‌ئی-۱۰۲ دریافت می کند. شش نقطه اتصال در خارج از بدنه بی-۱بی ظرفیت حمل ۵۰۰۰۰ پوند (۲۲۶۷۹ کیلوگرم) مهمات را فراهم می کنند. محفظه داخلی مهمات این هواپیما نیز ظرفیت حمل ۷۵۰۰۰ پوند (۳۴۰۱۹ کیلوگرم) را دارد.بی-1بی لنسر سوابق خدمت قابل توجهی دارد. این بمب افکن در دسامبر 1998 برای نخستین بار در عملیات روباه صحرا (Operation Desert Fox) در عراق به کار گرفته شد و پس از آن در عملیات آزادی پایدار (Operation Enduring Freedom) در افغانستان و همچنین در جنگ عراق در سال 2003 حضور داشت.

آشنایی با بمب افکن تو-۱۶۰ بلک‌جک

تو-160 یک بمب افکن سنگین بال متحرک است که با نام مستعار “قوی سپید” (White Swan) نیز شناخته می شود. تو-160 در سال 2022 همچنان بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین هواپیمای نظامی بال متحرک جهان محسوب می شود. این هواپیما نخستین پرواز خود را در سال 1981 انجام داد و آخرین بمب افکن راهبردی طراحی شده برای اتحاد جماهیر شوروی سابق بود.
همانطور که پیشتر نیز ذکر شد، تو-۱۶۰ بلک‌جک در واکنش به پروژه بمب افکن بی-۱ای آمریکا شکل گرفت، از این رو، روس ها به دنبال بمب افکنی با توانایی پرواز با سرعت بیش از ۲ ماخ بودند. به رغم لغو پروژه بی-۱ای، شرکت توپولوف و شوروی پروژه تو-۱۶۰ را ادامه دادند. این هواپیما در سال ۱۹۸۷ خدمت خود را آغاز کرد.

طول تو-۱۶۰ برابر با ۵۴.۱ متر، فاصله دو نوک بال آن در حالت باز ۵۵.۷ متر و در حالت جمع شده ۳۵.۶ متر و ارتفاع هواپیما ۱۳.۱ متر است. وزن این بمب افکن راهبردی ۱۱۰۰۰۰ کیلوگرم است. تعداد خدمه این هواپیما چهار نفر است که شامل خلبان، کمک خلبان، و دو افسر سامانه های تسلیحاتی می شوند.
تو-۱۶۰ بلک‌جک نیروی مورد نیاز خود را از چهار پیشرانه توربوفن پس‌سوز کوزنتسوف ان‌کی-۳۲ دریافت می کند که امکان دستیابی به بیشینه سرعت ۲.۰۵ ماخ را فراهم می کنند. دو محفظه داخلی مهمات این هواپیما ظرفیت حمل ۹۹۲۰۸ پوند (۴۵۰۰۰ کیلوگرم) را فراهم می کنند.
از نظر عملیاتی، تو-۱۶۰ بلک‌جک در مقایسه با بی-۱بی لنسر سابقه ماموریتی کمتری دارد. قابل توجه‌ترین حضور این بمب افکن در میدان نبرد به جنگ در سوریه و حضور روسیه در این کشور باز می گردد.
روسیه در حال حاضر روی مدرن‌سازی ناوگان هواپیماهای تو-۱۶۰ خود کار می کند و نخستین مورد نوسازی شده در ژانویه ۲۰۲۲ پرواز کرد.

مقایسه دو بمب افکن فراصوت

روی کاغذ، تو-۱۶۰ از برخی جنبه ها نسبت به همتای آمریکایی خود برتر است. این هواپیما سریع‌تر است، می تواند محموله مهمات بیشتری را در محفظه داخلی خود حمل کند و پرنده ای بسیار بزرگ‌تر نسبت به بی-۱بی محسوب می شود.
اما باید توجه داشت که تو-۱۶۰ در واقعیت برای رقابت با نوع متفاوتی از بمب افکن بی-۱ ساخته شد. در شرایطی که دوران خدمت آرام‌تری نسبت به بی-۱بی داشته است، اما گزارش هایی درباره تعداد کم بمب افکن های تو-۱۶۰ که قابلیت پرواز دارند، منتشر شده است.

سخن پایانی

بمب افکن بی-۱ طی دوران خدمت خود شاهد پیشرفت های بیشتری بوده و توانایی های خود را در میادین مختلف نبرد اثبات کرده است. این در شرایطی است که تو-۱۶۰ تجربه رزمی محدودتری داشته و به تازگی در حال مدرن‌سازی است. افزون بر این، سقف پرواز ۵۲۰۰۰ پایی تو-۱۶۰ کمتر از ۶۰۰۰۰ پای بی-۱بی است. در نتیجه، بی-۱بی لنسر را می توان پیروز این نبرد نامید.