نگاهی به صنعت خودروسازی ایران پس از انتخاب ترامپ

جمهوریخواهی که در مبارزات انتخاباتی خود مدعی پاره کردن برجام شده بود، بالاخره بر ریاست کرسی ریاست جمهوری قدرتمندترین کشور جهان نشست و اعلام این خبر همه بازارهای بورس دنیا را بهم ریخت. اما آنچه در این میان برای ایران اهمیت دارد، مواضع آینده او درباره برجام است، گرچه همه مسئولان ایرانی و تحلیلگران سیاسی جهان، مخالفت او با برجام را بی اهمیت و بی تأثیر می دانند اما سرنوشت بخشی از قراردادهای خودرویی به نتیجه همین انتخابات گره خورده است.

پیش از این در گزارشی با عنوان «بررسی تأثیر انتخابات آمریکا بر صنعت خودروی ایران» به بررسی تأثیرات نتیجه احتمالی این انتخابات بر صنعت خودرو پرداخته شد. کارشناسان در آن زمان معتقد بودند که نتیجه انتخابات آمریکا بر سرنوشت مذاکرات با خودروسازان بزرگ جهانی که در بازار آمریکا منافع زیادی دارند مؤثر خواهد بود.

صنعت خودروی ایران در پسابرجام بعد از سال ها جان تازه ای به خود گرفت و نخستین قرارداد مشارکت خارجی در این دوران نیز باز هم به امضای قرارداد ایران خودرو و پژو باز می گردد. با آبی شدن هوای مراودات بین المللی، خودروسازان فرانسوی که رفقای قدیمی خودروسازان ایرانی نیز به شمار می روند، نخستین کسانی بودند که پرچم سفید خود را بالا بردند و چمدان به دست به ایران برگشتند. امضای دو قرارداد با گروه پژو سیتروئن و یک قرارداد با رنو، حاصل پسابرجام بود. در این بین اما خودروسازان بخش خصوصی که تا قبل از بالا گرفتن تحریم ها سابقه مشارکت با خودروسازانی همچون فولکس واگن، هیوندای و مزدا را داشتند نیز بیکار ننشسته و با از سر گرفتن مذاکرات خود با بزرگان خودروسازی جهان به دور بازی ها برگشتند.

حالا اما دوره پسا ترامپ است؛ مردی که سیاست هایش هنوز در قبال ایران و برجام مشخص نیست. واضح است که سیاست های آتی آمریکا تأثیری بر قراردادهای خودرویی به امضا رسیده نخواهد داشت زیرا هر دو شرکت پژو سیتروئن و رنو، قطعاً ریسک حضور جمهوریخواهان را به عنوان رئیس جمهور آمریکا در برنامه های خود مدنظر قرار داده اند. اما آیا حضور او می تواند بر روند مذاکرات خودروسازان بخش خصوصی مؤثر باشد؟

فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو در پاسخ به این پرسش می گوید: «قطعاً حضور ترامپ نمی تواند بر دسته اول قراردادهای خودرویی که به امضا رسیده، مؤثر باشد. از سوی دیگر ترامپ به تنهایی نمی تواند درباره برجام تصمیم گیری کند و در نتیجه خودروسازان فرانسوی مطمئن هستند که تحریم ها بازنخواهد گشت. اما دسته دوم به مذاکرات با خودروسازانی برمی گردد که با توجه به منافع شان در بازار آمریکا در تصمیم گیری نهایی مردد بودند، طبیعتا منتظر می مانند تا سیاست های دولت آینده آمریکا نسبت به برجام روشن شود.»

او می افزاید: «سخنرانی های اخیر ترامپ نشان داد که مواضعش نسبت به مبارزات انتخاباتی نرم تر شده است و بعید به نظر می رسد که بتواند تأثیری بر روند اجرایی برجام بگذارد. البته شاید در ورود خودروسازانی چون فیات کرایسلر تعلل ایجاد کند اما در نهایت به اعتقاد من این مشارکت ها انجام خواهد شد.»

امیرحسن کاکایی، استاد دانشگاه علم و صنعت ایران نیز در این زمینه اظهار می کند: «نظام سیاسی آمریکا پختگی خود را دارد و به راحتی نمی توان تعهدهای انجام شده در این نظام را زیرپا گذاشت اما خودروسازان طرف مذاکره بخش خصوصی، منتظر چراغ سبز آمریکا برای ورود به بازار ایران بودند که این اجازه دست کم در زمان اوباما داده نشد و شاید در طول مدت همین فرصت باقیمانده داده شود ولی اگر این اتفاق در طول مدت دو ماه اخیر رخ ندهد، طبیعتا به نتیجه رسیدن مذاکرات بخش خصوصی به تعویق خواهد افتاد.»

مشارکت خودروسازان ایرانی و آمریکایی فراهم می شود؟

یکی از نکاتی که در سخنرانی ها ترامپ مشهود بود، گسترش اشتغال در آمریکا و زمینه سازی توسعه صنایع آمریکایی بود. تصویر سازی از آمریکای قدرتمند، همان چیزی است که به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران موجب پیروزی ترامپ شد. حالا کارشناسان صنعت خودرو می گویند که به نظر می رسد حضور شخصی مانند او بر مسند ریاست جمهوری آمریکا می تواند موجب مشارکت خودروسازان ایرانی با خودروسازان آمریکایی شود.

زاوه در این باره معتقد است: «با استناد به برخی سخنرانی های ترامپ، شاید مخالفت او با برجام رویه ای برای سوق دادن شرکت های آمریکایی به ایران باشد. در نهایت انتخاب ترامپ تأثیر منفی بر صنعت خودروی ایران نخواهد داشت.» کاکایی در این زمینه می گوید: «ترامپ اجازه نمی دهد که شرکت های اروپایی و آسیایی بزرگ به راحتی با ایران ارتباط برقرار کنند چرا که معتقد است جایی که آمریکا نیست آنها نیز نباید باشند و شاید این راهی برای ایجاد مشارکت خودروسازان ایرانی با خودروسازان آمریکایی باشد.»