پیش درآمدی بر پلاک سیاسی ها

دنده 6 – حمید کلاته: بازار خودرو کشورمان در دهه های 60 و 70 شمسی که کشور هنوز دست به گریبان جنگ تحمیلی و عواقب ناشی از آن بود از فقر شدید در زمینه تنوع محصول رنج می برد چراکه واردات خودرو چندان به صورت مشخص صورت نمی گرفت و خودروسازان داخلی نیز غیر از یکی دو محصول محدود چیز دندان گیری روی خط تولید نداشتند اما در همین روزها اگر سری به مناطق مرکزی و شمالی تهران مثل محدوده چهار راه استانبول (به دلیل واقع شدن سفارت ترکیه نبش این چهارراه به این نام خوانده می شود)، آفریقای شمالی (جردن سابق)، الهیه، زعفرانیه و … می زدید چشمتان به جمال جدیدترین محصولات خودرویی روشن می شد که با پلاک سیاسی و متعلق به سفارتخانه های خارجی در حال تردد بودند این موضوع خصوصا از زمان شروع دولت اصلاحات و افزایش ارتباط دیپلماتیک با کشورهای خارجی شدت بیشتری گرفت. حالا با وجود تنوع بیشتر در بازار داخلی و ورود انواع و اقسام خودروهای لوکس و گران قیمت به کشور دیگر پلاک سیاسی ها چندان به چشم نمی آیند البته هنوز هم پلاک سیاسی هایی در تهران مشاهده می شوند که اگرچه خاص نیستند اما به دلیل عدم ورود به بازار کشور متمایز می باشند مثل لندررو دیسکاوری، مزدا 6 یا شاسی بلندهای آمریکایی که مورد علاقه سفارتخانه های عربی هستند. اما این خودروها چگونه شناخته می شوند و آیا از لحاظ رعایت قوانین راهنمایی رانندگی از مزیتی برخوردار می باشند و یا اینکه می توان این خودروها را با پلاک ملی وارد بازار کرد؟ این ها سوالاتی هستند که سعی داریم در ادامه بدان ها جواب دهیم.

پلاک های سیاسی همانطور که در ظاهر آن مشخص است از شکل و شمایل متفاوت با پلاک ملی برخوردار هستند بدین تریتب که یک عدد سه رقمی بزرگ در بالا درج شده است که مشخص می کند این خودرو متعلق به کدام سفارتخانه یا نهاد بین المللی است. بر اساس یک قانون نانوشته پلاک هایی که با صد شروع می شوند متعلق به دفتر سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن مثل برنامه عمرانی سازمان ملل (UNDP)، کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (UNHCR) و … می باشند که عموما شاسی بلندهای سفید رنگ خصوصا لندکروزر و پاترول هستند که از یک آنتن ارتباط بیسیم بزرگ در جلوی خودرو سود می برند تا در مناطق دورافتاده نیز راه برقراری ارتباط هموار باشد. جدا از این عموم سفارتخانه ها از پلاک با شماره دویست برخوردار هستند که از 211 آغاز می شود و متعلق به سفارت انگلستان می باشد، روی پلاک تعداد کمتری از سفارتخانه ها نیز عدد سیصد درج شده است که آن هم از 311 آغاز می شوند و عموما متعلق به کشورهای جدا شده از شوروی سابق و یکی دو کشور آفریقایی می باشند. در قسمت پایینی پلاک نوشته سیاسی درج شده که نشان می دهد خودرو متعلق به یک مرکز دیپلماتیک است البته در برخی پلاک ها نوشته سرویس جایگزین آن می گردد و بیانگر این موضوع است که علیرغم اینکه خودرو متعلق به یک سفارتخانه می باشد اما برای خدمات، باربری و از این دست کارها مورد استفاده قرار می گیرد و افراد با سمت های دیپلماتیک برای تردد از آن استفاده نمی کنند. در مقابل این نوشته (سیاسی یا سرویس) یک عدد دو رقمی با اندازه کوچکتر ذکر شده که نشانگر شماره هر خودرو در داخل سفارتخانه است. این عدد برای خودروی سفیر الزاما 11 می باشد و از آنجاییکه پرچم کشور روی این خودرو نصب می گردد در بین سفارتخانه ها به Flag Car نیز معروف است. با این حساب هرخودروی سیاسی اجازه نصب پرچم را روی گلگیر جلو ندارد مگر پلاک سیاسی با شماره داخلی 11، البته در صورتی که خودروی سفیر به هر علتی دچار نقص فنی شود و خودروی دیگری موقتا جایگزین آن گردد سفارتخانه مربوطه می تواند پس از انجام مکاتبات لازم با وزارت امورخارجه کشورمان پرچم را روی خودروی جدید به صورت موقت نصب نماید.

 پلاک 11 ها یا همان خودروی سفیر مجاز به تردد در خط ویژه اتوبوس و مسیرهای اضطراری هستند و مابقی پلاک سیاسی ها در صورت چنین اقدامی با جریمه راهنمایی رانندگی روبرو خواهند شد که از لحاظ شدت کاملا همگام با خودروهای شخصی منظور می شود. اما غیر از پلاک 11 شماره گذاری مابقی خودروها پیرو استاندارد خاصی نیست و می تواند 24، 32 و یا هر عدد دو رقمی دیگری باشد. اما ذکر این نکته ضروری است که تمام پلاک سیاسی ها متعلق به اموال عمومی سفارتخانه مورد نظر نیستند به عنوان مثال به دبیر سوم یک سفارتخانه از نظر رتبه و پست خودرو تعلق نمی گیرد در حالیکه همین شخص برای انجام کارهای روزمره شخصی نیاز به خودرو دارد در این حالت به او این مجوز داده شده که هر خودرویی بر اساس علاقه خود و با هزینه شخصی خود بدون پرداخت عوارض و گمرکی به کشور وارد نماید و پلاک سیاسی متعلق به سفارتخانه کشور مطبوع خود را هم برای آن دریافت نماید. در این حالت خودرو متعلق به دولت آن کشور محسوب نمی شود و از جمله دارایی های شخصی مالک آن می باشد. اما مالک چنین خودرویی پس از اتمام دوره کاری خود در ایران که عموما بین دو تا سه سال می باشد یا باید آن را فروخته یا خودرو را به همراه خود از کشور خارج نماید. در مورد گزینه اول که فروش خودرو است معمولا خودرو در همان سفارتخانه بین کارمندان دست به دست می شود و یا اینکه به دیپلمات های سفارتخانه های دیگر فروخته می شود اما این امکان نیز وجود دارد که خودرو پس از اخذ مجوز از وزارت امور خارجه کشورمان به شهروند عادی واگذار گردد و پس از کسب پلاک ملی به عنوان خودروی شخصی مورد استفاده قرار گیرد که در این حالت رعایت چند شرط الزامی است.

سابق بر این از سال تولید خودروی سیاسی باید پنج سال می گذشت تا مجوز دریافت پلاک برای آن صادر می شد که در حال حاضر قرار است این قانون به سه سال تقلیل یابد، فرض بر اینکه خودروی وارد شده مدل پنج یا بیشتر سال پیش باشد می تواند به بازار عرضه شود و خریدار قبل از دریافت پلاک ملزم به پرداخت عوارض گمرکی آن در گمرک شهریار واقع در بزرگراه قدیم کرج است که البته کمتر از مالیات واردات خودروهای صفرکیلومتر برای آن منظور می شود چراکه به ازاء هر یک سال کارکرد 10 درصد از میزان مالیات کاسته می گردد. موضوع تخفیف مالیاتی اگرچه به طور کلی صادق است اما در مورد برخی سفارتخانه ها خصوصا آنها که سابقه خصومت دیپلماتیک با کشورمان دارند رعایت نمی شود و درصورت خرید خودروی کارکرده از آنها باید مالیات را به صورت کامل پرداخت کرد که این موضوع سبب می گردد خوردوهای کارکرده آن سفارتخانه چندان مورد توجه خریداران غیر دیپلمات قرار نگیرد.

پلاک سیاسی ها که متعلق به مجموعه سفارتخانه هستند هیچگاه برای استفاده شخصی مورد استفاده قرار نمی گیرند که این موضوع در مورد کارمندان ایرانی و خارجی رعایت می شود. معمولا در داخل هر خودرو برگه ای قرا ر دارد که راننده هنگام خروج ساعت، کیلومتر و مقصد خود را روی آن ذکر می کند و در هنگام ورود نیز ساعت و کیلومتر دوباره درج می گردد تا امکان استفاده شخصی از خودرو به حداقل کاهش یابد. سوال آخر اینکه آیا خودروهای دیپلمایک با پلاک سیاسی از کارت سوخت برخوردار می باشند؟ در ابتدای زمان واگذاری کارت سوخت در سال 1386 سیصد لیتر سوخت سهمیه ای برای پلاک سیاسی ها درنظر گرفته شد اما در ادامه و با حذف بنزین سهمیه ای خودروهای دولتی، سهمیه سفارتخانه ها نیز حذف گردید تا تمام خودروهای سیاسی از بنزین آزاد استفاده نمایند.