کارتل یا کارتر نوعی محفظه موتور روغن است که روغن سیستم روانکاری را در خود جای داده و مانع از هدررفت آن می‌شود.

• منظور از کارتر یا کارتل چیست؟
• کاربرد اصلی کارتر در خودرو چیست؟
• کارتر چگونه کار میکند؟
• جنس و ساختار کارتر از چیست؟
• اجزای اصلی کارتر چیست؟
• پیچ تخلیه
• سینی کارتر
• مجرای تخلیه
• سینی اتصال
• انواع کارتر ماشین
• کارتر خشک
• کارتر تر
• در صورت عدم وجود کارتر در موتور چه اتفاقی می افتد؟
• در چه صورتی کارتل آسیب دیده و از کار می افتد؟
• بسته نشدن پیچ تخلیه روغن
• خراب شدن واشر کارتر
• سوالات متداول
• آیا کارتر قابل تعمیر است؟
• عمر معمولی کارتر چقدر است؟
• آیا موتورهای برقی هم کارتر دارند؟

به گزارش دنده 6 ، کارتر بخشی از خودرو است که در زیر موتور ماشین قرار دارد و از میل لنگ محافظت می کند و در زبان عامیانه به آن کارتل می گویند. همراه ما باشید تا در ادامه بیشتر با این بخش از خودرو آشنا شوید و شرح وظیفه و اجزای تشکیل دهنده آن را بشناسید.

منظور از کارتر یا کارتل چیست؟

میل‌لنگ که در عین تغییر حرکت رفت و برگشتی پیستون‌ها به حرکت چرخشی و انتقال آن‌ها به سیستم انتقال قدرت، نیروی لازم برای حرکت میل بادامک، واتر پمپ، اویل پمپ و دینام را نیز تأمین می‌کند، در زیر بلوک سیلندر و فضایی باز قرار دارد. بدون شک، این قطعه علاوه‌ بر فضای لازم برای فعالیت، نیاز به محافظت از ضربات و آسیب‌های احتمالی دارد.
کفی کارتر به شکل مخزن است که روغن موتور داغ در آن جمع شده و این مجموعه در واقع از  میل لنگ و شاتون در برابر اشیای خارجی محافظت می کند.
کارتل یا کارتر در زیر موتور با پیچ‌های متعدد به علاوه یک واشر نسوز به بدنه سیلندر موتور اتصاد دارد ، محفظه‌ای است پر از روغن تا میل لنگ و یاتاقان بتواند در آن حرکت کند . در این حالت , میل لنگ و تمامی قطعات , خنک شده و از گرمای آنها کاسته می‌ شود که این نوعی از خنک ‌کاری نیز محسوب می‌شود.

کاربرد اصلی کارتر در خودرو چیست؟

کارتل ماشین در اصل محلی است که تمامی روغن‌های موجود در موتور به سمت آن سرازیر شده و می‌توان گفت بیش از 90% روغن آنجا جمع می‌ شود  و بزرگترین محفظه درون موتور محسوب می شود.در هر خودرو کارتر 3 وظیفه اصلی بر عهده دارد که به شرح زیر است:

• نگهداری و حمل بلوک سیلندر و نگهدارنده میل لنگ و قطعات جانبی موتور مثل پمپ روغن و غیره
• محافظت از قطعات داخلی موتور در مقابل گرد و خاک و آب
• مخزن روغن برای سیستم روغن کاری

کارتر چگونه کار میکند؟

درون  کارتر قطعه ای به نام “اویل پمپ” قرار دارد که وظیفه آن پمپ کردن روغن به سمت میل لنگ و سایر قسمت های موتور است.
روغن موتور از طریق پمپ روغن و کارتر به تمام قسمت های موتور پخش شده  و دوباره به کارتر باز می‌گردد.این قطعه در واقع مخزنی است که روغن، در سیستم هایی که نیازمند به روغن هستند وارد آن شده و پس از گردش کامل مسیر مانند قبل از سر می گیرد.
به دلیل آکه این محفظه در پایین ‌ترین قسمت پیشرانه قرار گرفته و احتمال برخورد آن با موانع موجود در جاده و ناهمواری ها زیاد است برای جلوگیری از آسیب به آن و سوراخ نشدن، پوششی را به عنوان محافظ و یا همان سینی در زیر آن نصب می کنند.
حجم روغن در پیشرانه ها متفاوت است اما معمولا درون این محفظه بین ۴ تا ۸ لیتر روغن وجود دارد.روغنی که از موتور به داخل کارتر برگشت می کند داغ است و پس از خنک شدن دوباره با کمک پمپ به سمت موتور روانه می‌شود.

جنس و ساختار کارتر از چیست؟

با توجه به وظایفی که کارتر در خودرو بر عهده دارد باید عین مقاوم بودن از نظر وزنی، سبک باشد بنابراین از ورقه‌های فولادی پرس شده یا آلیاژهای ریخته‌گری شده آلومینیومی ساخته می‌شود.
اصل دیگری که بجز مقاوم بودن در برابر ضربات،هنگام ساخت کارتر به آن توجه می شود تبادل گرمایی و مقاومت برابر حرارت است. برای پیشگیری از حرکت بیش از حد روغن درون کارتر و موج برداشتن آن، فضای داخلی آن را به کمک صفحات فلزی عمودی شبکه بندی می‌کنند. این محفظه معمولا حالت دو تکه و ذوزنقه شکل دارد و بخش عمیق‌تر آن برای تجمع روغن در نظر گرفته می‌شود. آب‌بندی و عایق‌بندی این محفظه از اهمیت بالایی برخوردار است بنابراین در اتصال آن به بلوک سیلندر، از واشرها و پیچ‌های مخصوصی جهت درزگیری محکم استفاده می‌شود.

اجزای اصلی کارتر چیست؟

کارتر یا کارتل از اجزای اصلی تشکیل شده که هر یک وظایفی را بر عهده دارند که در زیر آنها را نام برده و عملکرد،انواع و اجزای آن را شرح داده ایم.

پیچ تخلیه

تخلیه و تعویض روغن موتور نیاز به پیچ و مجرای مخصوصی دارد که به آن پیچ تخلیه می گویند و زیر کارتر قرار گرفته شده که با باز و بسته کردن آن می توان روغن درون موتور را تخلیه و تعویض کرد.

سینی کارتر

کارتر ساختاری کاسه ای شکل و گود دارد که در قیمت زیری موتور است و باید از ضربات ناشی از ناهمواری های جاده و برخورد با هر چی دیگری حفظ شود. از این رو قسمتی برای حفاظت از آن در نظر گرفته شده که سینی کارتر نام دارد. سینی کارتر پوششی است که با جلوگیری از برخورد اجسام غلطان در خیابان یا جاده با لوازم زیرین خودرو، حرارت درونی موتور را بیشتر حفظ کرده که در هوای سرد می تواند کاربرد زیادی داشته باشد.
 قطعاتی حساس مانند رادیاتور و منبع آب شیشه شور در صورت نبود سینی می توانند با سنگ های کف جاده  برخورد داشته و به اصطلاح دچار سنگ خوردگی شوند که در صورت خراب شدن این قطعات و نشتی در آنها باید هزینه های نسبتا زیادی کرد.

مجرای تخلیه

همانطور که تخلیه و تعویض روغن نیاز به پیچ تخلیه دارد ، به مجرایی نیز برای دسترسی به آن نیاز است. فیلتر روغن نیز از همین مجرا درون کارتر کار گذاشته می‌شود که مجرای تخلیه نام دارد.

سینی اتصال

سینی اتصال کارتر، بخشی لبه مانندی در اطراف محفظه کاسه شکل کارتر است که سوراخ ‌های اتصال و محل پیچ و مهره شدن کارتر را در خود جای داده و روی بلوک سیلندر به صورت مسطح و صاف قرار می گیرد.

انواع کارتر ماشین

کارتر یا کارتل ماشین در ابعاد مختلف با جنس های متفاوت ساخته می شود اما به طور کلی در دو نوع ساخته شده است؛ کارتر خشک و تَر.

کارتر خشک

کارتر با کارایی خشک در واقع نوعی راه گذر برای روغن موتور است و نقش روغن دان را در موتور ایفا نمی کند. در سیستم کارتر خشک،این قطعه کوچکتر ساخته می شود و روغن کم تری در آن جریان می یابد از این رو فضای زیر موتور بیشتر است و الزامی برای استفاده از سینی کارتر وجود ندارد.
در سیستم کارتر خشک قسمتی برای روغن در بیرون از فضای موتور با پمپ مخصوص به کار می رود که این پمپ روغن را به سمت کارتر در مسیر سیستم روان کاری می فرستد. اویل پمپ موتور که جایگاه آن داخل کارتر است، روغن را به سمت موتور هدایت می کند.
فیلتری که در مجرای تخلیه کارتر قرار گرفته روغن را تسویه و خنک می کند و سپس به موتور پمپاژ می شود. روغن داخل موتور به واسطه نیروی جاذبه به کارتر بازمیگردد و به وسیله پمپ و مجرای مجزا به درون محفظه مخصوص روغن هدایت می شود.حرکت دوباره روغن به سمت این مخزن باعث خنک تر شدن روغن می شود.
کارتر خشک معمولا در خودروهای سوپر اسپرت و مسابقه ای به کار می کرد که نیاز به مرکز ثقل پایین‌تری دارند و با محدودیت ارتفاع مواجه هستند.

کارتر تر

کارتر تر کاربرد بیشتری در خودروهای امروزی دارد و در زیر موتور قرار می گیرد تا روغن برگشتی از موتور را در خود نگه دارد.
این روغن برگشتی که ازمجاری روغن کاری و سیستم خنک کننده موتورگذشته بسیار داغ است چرا که در مسیر حرکتی خود علاوه بر روان کردن و آسان کردن حرکت قطعات، حرارت بلوک سیلندر و سایر اجزا را جذب  و آنها را کرده است.
کارتر تر با توجه به تبادل گرمایی بالایی که دارد روغن داغ را خنک می کند تا برای بازگشت مجدد به موتور توسط پمپ روغن به سمت میل لنگ،شاتون، پیستون و سوپاپ‌ها حرکت کند و روغن مسیر خود را دوباره پیش گیرد.

در صورت عدم وجود کارتر در موتور چه اتفاقی می افتد؟

اگر فرض کنیم که این وسیله کنده شده و دیگر نباشد , تا 60 ثانیه اول موتور مشکلی برایش پیش نمی‌آید زیرا پیستون‌ها , یاتاقان‌ها , سوپاپ‌ها , اسبک‌ها , میل بادامک‌ها , و … هنوز روغن دارند و ساییده نمی‌شوند .پس از 60 ثانیه قطعات داغ شده و روغن می‌سوزد و آسیب هایی نمایان می شود که به شرح زیر است:

• یاتاقان‌های متصل شده به میل ‌لنگ کم کم ساییده شده و از بین می ‌روند .
•  شاتون روی میل ‌لنگ فشار می‌آورد و به دلیل حرارت بالا دچار آسیب دیدگی می شوند.
•  پیستون به دیواره سیلندر کشیده شده و سیلندر را از بین می ‌برد .
• براثر حرارت زیاد شاتون جوش خورده و از کار می ‌افتد .
• براثر سایش پیستون به سیلندر، پیستون آنقدر سرخ می‌ شود که به سیلندر می‌چسبد .

با توجه به خطرات ناشی از آسیب دیدن یا از کار افتادن کارتر بهترین حالت این است که سریعا خودرو را خاموش کرده و از خودرو بیرون بیایید .

در چه صورتی کارتل آسیب دیده و از کار می افتد؟

آسیب دیدگی کارتر معمولا به دلیل تصادفات شدید رخ می دهد اما دو احتمال دیگر نیز درباره آسیب دیدگی این قطعه مهم وجود دارد که در زیر شرح داده ایم.

بسته نشدن پیچ تخلیه روغن

در صورتی که که پیچ تخلیه روغن را بد ببندید و رزوه های آن خراب باشد و به درستی روی یکدیگر قرار نگیرد روغن بیرون می ریزد. در نتیجه از روغن موتور کاشته شده و قطعات آسیب می بینند.

خراب شدن واشر کارتر

گاهی ممکن است واشر کارتر بسوزد و در نتیجه خاصیت آب بندی خود را از دست بدهد. از این رو روغن به بیرون نفوذ کرده و علاوه بر روغن ریزی،شاهد روغن سوزی ماشین خواهیم بود.
زمانی که روغن در کارتل کم تر از حد معمول باشد ابتدا اویل پمپ کارایی کمتری پیدا می شکند و به رینگ و پیستون روغن نمی رسد.در نتیجه رینگ و پیستون خودرو آسیب می بیند و دود آبی رنگ از اگزوز خارج می شود.

سوالات متداول

آیا کارتر قابل تعمیر است؟

در صورتی که کارتر سوراخ شده و تعداد آنها آنقدر زیاد باشد که کارتر با فرسودگی رو به رو شود، باید فورا آن را تعویض کرد و قابل تعمیر نیست. اما اگر مشکل از پیچ تخلیه باشد به راحتی می توان آن را عوض کرد.
اگر واشر کارتر سوخته باشد می توان آن را تراشید و واشر نو انداخت با این کار جلوی نشتی روغن گرفته
می شود.

عمر معمولی کارتر چقدر است؟

عمر کارتر موتور بسیار زیاد است و حدودا 10 سال عمر مفید دارد.

آیا موتورهای برقی هم کارتر دارند؟

از آنجایی که موتورهای برقی پیستون ندارند اینگونه تصور می شود که نیازی به کارتر نیز نداشته باشند اما این باور اشتباه است. کارتر در موتور های برقی وجود دارد اما بسیار کوچک است مانند یک پمپ روغن برقی فلزی که وظیفه آن ایجاد لایه روغنی جهت جلوگیری از سایش قطعات به ویژه  جلوگیری از سایش شفت اصلی خروجی از موتور به گیربکس است .