گرانی لجام گسیخته ، عامل نابودی بازار و صنعت خودروی ایران

سال 97 و باز هم گرانی

سال 97 خورشیدی در حالی آغاز شد که بعد از پایان تعطیلات ، شاهد افزایش مجدد قیمت برخی محصولات بودیم و پیش از آن نیز ، در اسفند ماه گذشته فروشندگان خودرو یکی از راکد ترین بازار های خودروی شب عید را تجربه کردند.

از گذشته به یاد داریم که در فصول مختلفی ، تقاضا برای کالاهای مختلفی افزایش یا کاهش می یابد. به طور مثال در اوایل تابستان و روزهای پایانی سال ، معمولا بازار خودرو گرم بود و مردم به دنبال تعویض خودروی خود بودند. اما در طی چند سال اخیر با افزایش بی رویه ی قیمت ها ، هر ساله خرید و فروش خودرو کم و کمتر می شود.

دهه ی هشتاد طلایی !

اگر به کمی عقب تر برگردیم ، در سالهای میانی دهه ی هشتاد خورشیدی ، اگر برای خرید یک سدان معمولی بازار اقدام می کردید ، با گزینه هایی همچون سمند ال ایکس و پژو پارس در بین تولیدات داخلی و کره ای های ارزان قیمت مونتاژ داخل نظیر کیا ریو و هیوندای ورنا (اکسنت نسل اول) روبرو می شدید.

در بازه های گران قیمت تر نیز فرانسوی های مونتاژ داخل نظیر سیتروئن زانتیا و رنو مگان حضور داشتند و از سوی دیگر ، مزدا 323 ، مزدا 3 و هیوندای آوانته ( الانترا) توسط خودروسازان خصوصی به تولید می رسیدند. ژاپنی های وارداتی نظیر تویوتا کرولا در تیپ های کم آپشن نیز گزینه های دیگری بودند.

دیدگاه اشتباه همیشگی

تعدادی از مردم در این دوران همان نگاهی را به کره ای ها داشتند که اکنون برخی این نگاه را به محصولات چینی دارند. در نتیجه تمایل بیشتر به سمت محصولات داخلی بود تا خارجی های مونتاژ داخل . گفتنی است در طی زمان کوتاهی ، کره ای ها نشان دادند که انتخاب بسیاری از مشتریان ایرانی اشتباه بوده و برخلاف تولیدات پر استهلاک ایرانی که بعد از چند سال به کلی از شکل اولیه ی خود خارج می شوند و مخارج سنگین روی دست مالکان می گذارند ، خودروهایی کم استهلاک ، کم دردسر و با دوام هستند. اما این زمان دیری نپایید ، چرا که با اعمال تحریم های اقتصادی ، رابطه ی خودروسازان داخلی اعم از خصوصی و دولتی با سایر تولید کنندگان جهانی قطع گردید و بسیاری از آن ها تا مرز ورشکستگی پیش رفتند.

افول کیفیت و صعود قیمت

در طی این سالها همان خودروهای داخلی یاد شده سال به سال با افزایش قیمت و کاهش کیفیت روبرو بودند. سمند ال ایکسی که در سال 89 مجهز به رینگ های اسپرت ، صندلی های برقی و بسیاری آپشن های دیگر بود ، روز به روز ساده تر شد و جای قطعات اروپایی را قطعات چینی و هندی گرفتند. این تغییرات در حالی بود که کره ای ها با ارایه ی خودروهایی امن ، زیبا و پر از امکانات رفاهی کم کم بازار های جهانی  را دست گرفتند و با نیم نگاهی به نسل های قدیمی و مقایسه ی آنها با نسل های جدید ، می توان تفاوت های اساسی ایجاد شده را متوجه شد.

نتیجه ی این رشد قیمت و افول کیفیت چیزی نبود جز رکود آرام بازار . با اینکه در طی دوران هایی با وام خرید خودرو یا مشوق های دیگر اوضاع برای تولید کنندگان (بخوانید مونتاژ کنندگان ) اندکی بهبود یافت ، اما شرایط روز به روز وخیم تر گردید و نشانه ی این وضع بد ، تعطیلی و تبدیل کاربری بسیاری از نمایشگاه های فروش خودرو به خصوص در شهرستان هاست.

اما رشد قیمت فقط به خودروهای داخلی محدود نمی شود. چینی های مونتاژ داخل هر روزه به دلیل نوسانات قیمت ارز با قیمت متفاوتی عرضه می شوند و سدان های معمول کره ای که تا همین چند سال پیش در محدوده ی صد میلیون تومان بودند ، اکنون به بازه ی 180 الی 200 میلیون تومان پرواز کرده اند . بعید نیست که خودروهای داخلی که زمانی رقیب کره ای های ارزان قیمت بوده و اکنون با چینی های ارزان قیمت رقابت می کنند ، در آینده رقیبی از کشور هایی هم چون هند داشته باشند.

دیدگاه اقتصادی

نتیجه ی این امر چیزی نیست جز کاهش تولید و بیکاری بیشتر عوامل تولید. اگر سری به متون اقتصادی زده باشید ، می بینید که قیمت گذاری اجناس همانند هر چیز دیگر در این دنیا اصول و روش خودش را دارد. اگر قیمت جنس از حد کمتری پایین تر باشد ، این تفکر به مشتری الهام می شود که جنس بی کیفیت است و ارزش خرید ندارد. در حالتی نیز که قیمت جنس از حدی بیشتر باشد ، جنس ارزش خرید خود را برای مشتری از دست داده و دیگر تمایلی به خرید آن وجود ندارد.

بازار خودروی ایران اکنون در وضعیت دوم به سر می برد. دولت نیز طی این سالها تنها به فکر رفع کردن حفره های مالی خود از طریق برقراری تعرفه های سنگین برای واردات و مالیات های سنگین برای تولیدات بوده است ، که این فشار تنها به جیب مصرف کنندگان و بنگاه های تولیدی وارد می شود . بازار اکنون به سمتی می رود که خودروهای چینی نیز کم کم از دسترس خرید قشر متوسط خارج می شوند و خرید آن ها حتی با شرایط پرداخت کم سود و جذاب نیز امکان پذیر نیست.در این شرایط اسفناک تنها حق مصرف کنندگان ایرانی است که ضایع می شود.

صنعت خودروی داخلی ، باز هم نالایق و بی کفایت

مشتریان ایرانی کسانی هستند که سالها به بهانه ی حمایت از صنعت خودروی داخلی ، از تهیه کردن خودروهای روز دنیا محروم مانده اند و صنعت خودروی داخلی نه تنها پیشرفتی نکرده ، بلکه لوس هم شده است. مثال بالا نمونه ی روشنی از این شرایط است. خودروسازان داخلی در این سالها تنها قادر به تولید خودروهایی کم کیفیت و نا امن هستند و از سایر حاضران جهانی عقب افتاده اند و حتی قادر به پاسخگویی به نیاز های خاص مشتریان نظیر تولید خودروهای تشریفاتی یا اداری نیستند. محصولات بی کیفیت این مونتاژ کنندگان نیز در جای دیگری از دنیا خواهان ندارد و تنها مصرف کنندگان ایرانی هستند که ناچار به خرید این ارابه های مرگ می شوند.

با ادامه ی وضع کنونی ، آینده ی سیاه صنعت و بازار خودرو از هم اکنون مشخص است. زمزمه هایی نیز از گوشه و کنار در مورد حذف بسیاری از خودروهای ارزان قیمت پر فروش پس از اعمال استاندارد های 85 گانه به گوش می رسد. استاندارد هایی که حتی از استاندارد های اتحادیه ی اروپا نیز سختگیرانه تر هستند و به روشنی نمادی از افراط و تفریط ما ایرانیان به شمار می روند، و تنها پیام آنها گرانی بیشتر محصولات مونتاژی است.

حتی در صورت کاهش قیمت ارز نیز ، خبری از ارزانی نیست و تنها می توان به ثابت ماندن قیمت ها خوش بین بود. آن گونه که مشخص است ، بسیاری از متولدین دهه ی هفتاد و هشتاد شمسی نیز در آرزوی داشتن خودروهای ارزان قیمت و معمول بازار جهانی همانند گذشتگان خود حسرت خواهند خورد.