مسکو سالهای زیادی با تهدیدهای نیروی هوایی ناتو روبرو بوده و در طی این مدت برای مقابله با این تهدیدات سامانه های موشکی زمین به هوای متنوعی از قبیل S-300 (SA-10 , SA-12) و S-400 (SA-21) را تولید کرده است. اما مهمترین وظیفه آخرین نسل این موشکها (سامانه موشکی S-500 ) سرنگون کردن هواپیماهای دشمن نیست بلکه ایجاد یک سپر دفاعی در برابر موشکهای کروز و بالستیک است.
بنا بر ادعای مسکو قرار بود این موشکها در سالهای 2016 و 2017 وارد خدمت شوند و این کشور توانایی های بسیار چشمگیری را برای این سامانه عنوان نموده. روسیه اعلام کرده که سامانه Prometey S-500، برد عمودی 185 تا 200 کیلومتر دارد.این ویژگی این قابلیت را به سامانه S-500 می دهد تا بتواند موشکهای بالستیک قاره پیما و همچنین ماهواره هایی که در مدار ارتفاع پایین پرواز می کنند را مورد هدف قرار دهد. برد بیشینه این سامانه 600 کیلومتر است که 200 کیلومتر بیشتر از برد بیشینه 400 کیلومتری S-400 است. فرمانده نیروی هوایی روسیه ادعا می کند که سامانه S-500 با زمان واکنش 3 تا 4 ثانیه می تواند همزمان با 10 موشک درگیر شود که در مقایسه با زمان واکنشی 9 ثانیه و 6 هدف سامانه S-400، پیشرفت چشمگیری به شمار می آید.
به مانند سامانه دفاع موشکی THAAD ساخت آمریکا، موشکهای رهگیر در دست تولید 776N-N1 و 776N-N سامانه S500 از فن آوری hit-to-kill استفاده می کنند. در این فن آوری، موشک رهگیر هدف را با استفاده از برخورد فیزیکی نابود می کند که متفاوت با فن آوری نابودی از طریق تکه تکه شدن سر جنگی موشک رهگیر است. موشکهای رهگیر 776N با سرعت فراصوت در حدود 5 تا 7 کیلومتر در ثانیه حرکت می کنند که این قابلیت را با آنها می دهد بتوانند موشکهای کروز فرا صوت را رهگیری کنند.خیلی چشمگیر به نظر می رسد، اما باید توجه داشته باشیم که مقامات رسمی دفاعی روسیه در مورد مشخصات و کارآیی واقعی سامانه های نظامی اطلاعات دقیق و درستی ارایه نمی کنند. در حالیکه ادعا می کنند آزمایشهایی انجام داده اند، نتایج این آزمایشها منتشر نشده است.با ملاحظه سامانه THAAD که آزمایشهای زیادی در حدود یک دهه با ناکامی مواجه شدند، دلایل خوبی داریم باور داشته باشیم که طراحی و ساخت یک سامانه موشکی ضد بالستیک به آسانی انجام نمی شود و نیاز به زمان و آزمایشهای زیادی است.
البته ممکن است مهندسان کمپانی Almaz-Antey موفق شده باشند. اما تا زمانی که به داده های مربوط به آزمایشها دسترسی نداشته باشیم در مورد کارایی بالای S500 تردیدهایی وجود دارد.
جزییات غیر قابل انکاری در مورد S-500 وجود دارند. برای مثال بر خلاف سامانه قدیمی و بزرگتر موشکی ضد بالستیک 53T6 که در اطراف مسکو در سکوهای ثابتی مستقر شده، S-500 کوچکتر است و از سیستم خود کششی بهره می برد، در نتیجه می تواند بعد از شلیک مکان خود را جابجا کند تا در زمان نبرد مورد حمله قرار نگیرد. در حقیقت، S-500 مدل تکامل یافته و کوچکتر S-400 است. تصاویر منتشر شده توسط کارخانه خودروسازی BZKT نشان می دهد که هر واحد موشکی S-500 شامل چندین خودرو است. شامل خودرو پرتاب کننده موشک، 4 خودرو رادار متفاوت ( یکی از این چهار رادار برای موشکهای بالستیک بهینه شده است) و یک یا دو خودروی فرماندهی.
پنتاگون تجریه زیاد و گسترده ای در مورد نابود سازی شبکه دفاع هوایی دشمن دارد، بنابراین رسانه های روسی بر روی دشوار بودن شناسایی S-500 تاکید زیادی کرده اند.برای مثال این رسانه ها عنوان کرده اند که محفظه های ویژه ای برای سامانه های S-400 و S-500 طراحی شده است که به صورت یک سپر محافظتی در برابر حسگرهای تداخل الکترومغناطیسی عمل می کنند. در مقاله دیگری تاکید شده است که چگونه سامانه S-500 از خطوط ارتباطی امن بر روی بسامدهای متغیر استفاده می کند تا در برابر جنگهای الکترونیکی در امان باشد.
گفته شده که S-500 در برابر هواپیماهای پنهان از دید رادار بسیار کارآمد است. اما در بیشتر مقالاتی که در مورد این سامانه نوشته شده است، مهمترین هدف این سامانه، مقابله با هواپیماهای پنهان از دید رادار نیست و شواهد کمی وجود دارد که سامانه S-500 در مقایسه با مدل قدیمی S-400 در این زمینه برتری ویژه ای داشته باشد. البته S-500 از رادار با پهنای باند کم استفاده می کند که می تواند برای شناسایی هواپیماهای پنهان از دید رادار استفاده شود اما نمی تواند در برد بلند به آنها شلیک کند. این ویژگی به شبکه دفاع هوایی کمک می کند که بتواند در بردهای کوتاه بر روی هواپیماهای پنهان از دید رادا قفل کند که توانایی جدیدی به شمار نمی رود. در مجموع به نظر می رسد که تمرکز S-500 بر روی مقابله با حملات موشکی دشمن است.
برد بسیار بلند S-500 در برابر هدفهای بزرگ و هدفهایی که قابلیت مخفی بودن از دید رادار را ندارند، کارآیی بسیار بالایی دارد. در حالیکه شناسایی و حمله به هواپیماهای پنهان از دید رادار در بردهای بلند دشوار است، برد بلند S-500 موجب می شود تا هواپیماهای بزرگی مانند AWACS یا هواپیماهای ویژه جنگ الکترونیکی نتوانند به منطقه تحت پوشش این سامانه نزدیک شوند و مجبور شوند در فاصله بسیار دور و خارج از برد S-500 ماموریت خود را انجام دهند.
در حال حاضر موشکهای S-400 و S-300 مستقر شده در کالینینگراد، فضای بالای منطقه بالتیک و قسمت زیادی از لهستان را پوشش می دهند که با استقرار سامانه S-500 این فضا به نحو چشمگیری گسترده تر می شود. واقعیت این است که جنگنده های پنهان از دید رادار ناتو همچنان می توانند مقر های سامانه های دفاع موشکی را مورد حمله قرار دهند، اما استقرار موشکهای بلند برد SAM ، شمار پرواز دیگر هواپیما را به طرز چشمگیری کاهش می دهد مگر اینکه بخواهند با موشکهای SAM روبرو شوند.
با این وجود اولین واحد این سامانه قرار است در مسکو و دیگر نواحی مرکزی روسیه استقرار یابد که بازتاب دهنده نقش دفاعی راهبردی این سامانه است. نسخه دریایی این سامانه به نام S500F که برای نصب در ناوشکنهای سرکلاس نیروی دریای روسیه در نظر گرفته شده اند، قرار است در سالهای 2023 تا 2025 وارد خدمت شوند.
استقرار موثر موشکهای ضد بالستیک S-500، اعتراض پوتین نسبت به نصب سامانه های THAAD توسط آمریکا درنزدیک مرزهای روسیه را با پیچیدگی روبرو خواهد کرد. اگرچه مسکو موشکهایS-500 را در نواحی مرکزی قلمرو داخلی خود مستقر خواهد کرد که برابر با عمل آمریکا در استقرار سامانه های THAAD در نزدیک مرز روسیه در کشورهای لهستان یا کره جنوبی نیست.
قرار است سامانه S-500 به عنوان تکمیل کننده S-400 در دفاع هوایی چند لایه روسیه، جایگزین S-300 شود. وظیفه S-400، مقابله با هواپیماها و موشکهای بالستیک کوتاه و میان برد است. در ابتدا پیش بینی شده بود که 10 گردان سامانه S-500 مستقر شود ولی بعدا ادعا شد که تا سال 2020، شمار 5 واحد از این سامانه عملیاتی خواهند شد که می تواند بازتاب دهنده مشکلاتی در تولید این موشک باشد.
در حقیقت، شواهد معتبری وجود دارند که نشان می دهد برنامه به خدمت گرفتن سامانه S-500 از زمانبندهای اعلام شده عقب می باشد و به این زودی عملیاتی نخواهد شد. مهمترین ویژگی و برتری S-500 استفاده از موشکهای N776 است. اما از دو کارخانه ای که می باید این موشکها را تولید کنند، یکی از آنها تا سال 2016 کاملا عملیاتی نبود و کارخانه دیگر می بایستی از سال 2017 کار خود را آغاز می کرد. بنا بر گزارشها، کارخانه Almaz-Antey هنوز از زمانبندی تولید سامانه موشکی S-400 عقب است.
برنامه گسترش و تحویل S-500 به صورت پیاپی به تعویق افتاده است و با وجود ادعاهایی مبنی بر تحویل این سامانه تا سالهای 2016-2017 یکی از کارشناسان مرکز تحقیقات بین المللی و راهبردی اظهار می دارد که هیچ مدرک معتبری در به خدمت گرفتن این سامانه در آینده نزدیک وجود ندارد. یک گزارش از این مرکز بیان می دارد که S-500 تا قبل از سال 2020 آماده نخواهد شد.
یکی از کارشناسان مرکز انستیتیو تحلیل و بررسی نظامی و سیاسی اظهار می دارد که S-500 در بهترین حالت در سال 2020 تکمیل خواهد شد و نه زودتر.
تاخیر بوجود آمده در تولید موشکهای فرا صوت، ممکن است روسیه را مجبور به تولید S-500 با موشکهای 40N6M متعلق به سامانه S-400 سازد که البته این مساله موجب می شود سامانه S-500 خیلی از توانایی های خود را از دست بدهد. البته این کار نشان می دهد که روند آماده سازی S-500 در حال انجام است.
روشن است که سامانه S-500 به عنوان سامانه موشکی ضدبالستیک ارتفاع زیاد به خدمت گرفته خواهد شد و برد خیلی زیاد آن برای مقابله با ماهواره ها و پوشش هوایی گسترده بسیار مفید خواهد بود. قابلیت جابجایی، شناسایی و نفوذ ناپذیری این سامانه، آن را در مقابل حملات هوایی دشمن مقاوم می سازد.
اما در مورد توانایی های ادعا شده در مورد این سامانه تردیدهایی وجود دارد و با وجود ادعاهای مبهمی که پیاپی تکرار می شوند، دلایل خوبی وجود دارند که این سامانه در آینده نزدیک عملیاتی نخواهد شد.
تصاویر موشک ها مربوط به S400 می باشند
روسها خیلی نامردن حاضر نیستن به همپیمانانشان هیچ سلاح جدید بدرد بخوری بدن،برعکس بقیه کشورها در مورد دوستانشون