«خودرو» چگونه پیشران اقتصاد می‌ماند؟

حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی

بدون تردید یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های اثرگذار بر رشد تولید و فروش خودروسازی کشور، حضور خودروسازان خارجی در ایران و حمایت از سرمایه‌گذاری آنها است. این مهم، به خصوص حالا که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران لغو شده، بیشتر قابلیت مانور دارد و اگر دولت راه را برای خودروسازان دنیا هموار کند، شاهد ورود سرمایه خارجی به خودروسازی کشور خواهیم بود. هرچند عوامل مختلفی بر افزایش تولید و فروش خودروسازی کشور اثرگذار است، اما به باور بسیاری از کارشناسان، ورود همراه با سرمایه خودروسازان خارجی، اصلی‌ترین مولفه به‌شمار می‌رود. خودروسازی ایران در حال حاضر با چند چالش و مشکل اصلی روبه‌رو است که از جمله آنها می‌توان به «کیفیت پایین» و «قیمت بالا» اشاره کرد، به نحوی که خودروهای داخلی در این دو حوزه مهم (کیفیت و قیمت) رقابت‌پذیر نیستند. با این حساب، آنچه می‌تواند بر حل چالش‌ها اثر مستقیم بگذارد، شراکت با خودروسازان معتبر دنیا است، شراکتی البته توام با سرمایه‌گذاری به قصد انتقال دانش فنی و تکنولوژی روز به صنعت خودرو ایران. به‌عبارت بهتر، شراکتی که با پشتوانه سرمایه‌گذاری مستقیم انجام شود، می‌تواند بر حل چالش‌های خودروسازی کشور اثر گذاشته و در نتیجه به بهبود تولید و فروش و به تبع آن، رشد اقتصادی، بینجامد. در غیر این صورت (عدم سرمایه‌گذاری)، چندان تضمینی برای انتقال دانش فنی و تکنولوژی روز دنیا به صنعت خودرو ایران وجود نداشته و تنها چیزی که گیر این صنعت می‌آید، مونتاژ محصولات نسبتا قدیمی خودروسازان دنیا است. در این مورد کریمی سنجری با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری خارجی در خودروسازی کشور، می‌گوید: در میان تمام عواملی که برای تداوم اثرگذاری صنعت خودرو بر رشد اقتصادی، عنوان می‌شود، ورود سرمایه‌گذار خارجی از همه مهم‌تر است، البته به شرطی که اجازه فعالیت گسترده را به خارجی‌ها بدهیم.

وی با تاکید بر نقش دولت در هموار کردن راه ورود سرمایه گذاران خارجی به خودروسازی ایران، می‌افزاید: اگر به خودروسازان خارجی اجازه بدهیم سلیقه و فرهنگ خود را در مسائلی مانند فروش و قیمت‌گذاری و… در ایران پیاده کنند، آنگاه شراکت با آنها نتایج مثبتی به همراه دارد، در غیر این صورت، خارجی‌ها چندان رغبتی به سرمایه‌گذاری کلان در خودروسازی کشور نخواهند داشت.به گفته این کارشناس، برای هموار کردن مسیر ورود خودروسازان خارجی به کشور، بهتر است اجازه فعالیت جداگانه را نیز به آنها بدهیم، مثلا بگذاریم که کارخانه‌ای مستقل در ایران احداث کنند و دولت نیز حمایت‌های لازم را در این مورد به عمل بیاورد.اظهارات سنجری در شرایطی است که مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت معتقد است وزارت صنعت از حضور مستقل خودروسازان خارجی در ایران حمایت می‌کند.

بیوک علیمرادلو با اشاره به اینکه وزارت صنعت سرمایه گذاران خارجی را برای حضور در ایران تشویق می‌کند، می‌افزاید: تشویق سرمایه‌گذار خارجی، اصرار بر ساخت داخل و همچنین صادرات، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود کمی وکیفی خودروسازی کشور کمک کرده و این صنعت را همچنان به‌عنوان یک پیشران در اقتصاد، نگه دارد.به گفته وی، وزارت صنعت برای رسیدن به این هدف حتی حاضر است از حضور مستقل خودروسازان خارجی در کشور حمایت کند.اظهارات مشاور وزیر صنعت در حالی است که قراردادها و تفاهم نامه‌های خارجی و جدید صنعت خودرو (طبق آنچه از جزئیات‌شان برمی‌آید)، نشانی از فعالیت مستقل خودروسازان دنیا در ایران ندارد. با این حساب، به‌نظر می‌رسد به جای آنکه فرهنگ و روش جهانی خودروسازان خارجی به صنعت خودرو کشور تزریق شود، این فرهنگ خودروسازی ایران است که روی عملکرد خارجی‌ها (در‌ایران) اثر خواهد گذاشت.

ورود محصولات جدید و بهبود روش‌های فروش

اما دیگر عاملی که کارشناسان از آن به‌عنوان مولفه‌ای تاثیرگذار بر رشد تولید و فروش خودروسازی کشور یاد می‌کنند، عرضه محصولات جدید به بازار است. در حال حاضر مشتریان ایرانی نسبت به کیفیت و قیمت و حتی ظاهر بسیاری از خودروهای تولید داخل گله مندند و این موضوع روی فروش خودروسازان تاثیر منفی گذاشته است. این در شرایطی است که تجربه نشان داده مشتریان ایرانی همواره واکنشی مثبت به خودروهای جدید نشان داده و عرضه محصولات نو، در بیشتر مواقع به خروج بازار از رکود کمک بزرگی کرده است.

با این حساب، اگر قرار است اثرگذاری خودرو بر رشد اقتصادی، بیشتر لمس شود، یکی از راه‌های آن، به روز کردن محصولات است و این مهم، هم با مشارکت‌های خارجی به دست می‌آید و هم با تکیه بر توان داخلی. به‌عبارت بهتر، خودروسازان کشور می‌توانند در کنار عرضه محصولات مشترک با خارجی‌ها، برندهای داخلی خود را نیز توسعه داده و با بهبود اوضاع کیفی و قیمتی شان، بازار را متنوع‌تر کنند. اصلا یکی از دلایل رکود نسبی بازار خودرو، انتظار مشتریان برای ورود محصولات جدید است، چه آنکه آنها منتظرند تا خودروهای باکیفیت و دارای قیمت مناسب، روانه بازار شده و آنگاه خودرو موردنظر خود را بخرند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، خودروسازی ایران نمی‌تواند با محصولات قدیمی و کم کیفیت و گران خود، به حیاتش ادامه دهد، زیرا طی این سال‌ها رفته رفته مشتریانش را از دست داده و اگر فکری برای عرضه خودروهای جدید نکند، باز هم شاهد ریزش خواهد بود. در واقع عرضه محصولات جدید (محصولاتی که البته در کنار کیفیت قابل قبول، قیمت مناسبی نیز داشته باشند)، نه تنها به رشد اقتصادی کشور کمک خواهد کرد، بلکه ضامن بقای خودروسازان داخلی نیز هست.

در این مورد، مشاور وزیر صنعت،معدن و تجارت در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید:یکی از روش‌های رونق بازار خودرو و در نتیجه آن، افزایش رشد اقتصادی، محدود کردن تولیدمحصولات قدیمی است که باید به تدریج در خودروسازی کشور اتفاق بیفتد. وی می‌افزاید:با خارج کردن خودروهای قدیمی و جایگزین کردن آنها با محصولات جدید، رونق به بازار خودرو تزریق خواهد شد و این موضوع به رشد اقتصادی کشور کمک خواهد کرد. اما کارشناسان علاوه بر لزوم عرضه محصولات جدید، از بهبود روش‌های فروش خودرو نیز صحبت به میان آورده و تاکید می‌کنند، جذاب‌تر کردن این روش‌ها، تاثیری مستقیم روی افزایش فروش خواهد داشت. به گفته آنها، فروش که بالا برود، تیراژ نیز رشد خواهد کرد و در نتیجه اثرگذاری خودرو بر رشد اقتصادی بیشتر می‌شود. در حال حاضر یکی از دلایل رکود نسبی در بازار خودرو، قدرت خرید پایین مشتریان است، چه آنکه خیلی‌ها به دلیل کمبود نقدینگی توان خرید حتی ارزان‌ترین خودرو داخلی را هم ندارند. در این شرایط، یکی از اقداماتی که می‌تواند به مشتریان کمک کند، در نظر گرفتن روش‌های جذاب فروش از سوی خودروسازان است. اتفاقا خودروسازان داخلی طی یکی دو سال گذشته و با توجه به رکود بازار، فروش محصولات شان را به واسطه روش‌های بعضا جدید، به‌نوعی بیمه کرده‌اند و اگر نبود این روش‌ها، شرکت‌های خودروساز داخلی با رکودی بسیار سنگین‌تر روبه‌رو می‌شدند.

با این حال، کارشناسان معتقدند برای بهبود روش‌های فروش هنوز هم جا هست، به نحوی که خودروسازان می‌توانند با الگوبرداری از خارجی‌ها، فروش محصولات خود را با اقداماتی مانند ارائه تخفیف و کاهش قیمت (تا جایی که امکان دارد)، تضمین کرده و کاهش قیمت می‌تواند این‌گونه باشد که خودروسازان از قیمت محصولات پر سود خود کم کنند. یکی از الگوهای موفق خارجی در این مورد، «افزایش فروش به واسطه قیمت‌گذاری مناسب» است، بدین معنا که خودروسازان کشور، درآمد و سود را در بالا رفتن حجم فروش (به واسطه قیمت‌گذاری مناسب) ببینند نه افزایش قیمت. اگر این فرهنگ در خودروسازی کشور جا بیفتد، اثر آن بر رونق بازار و در نتیجه افزایش تولید و رشد اقتصادی، قابل لمس خواهد بود. در کنار اینها اما ارائه وام و تسهیلات از سوی دولت به مشتریان نیز می‌تواند بر رونق بازار اثر بگذارد و اتفاقا تجربه قبلی در این مورد، (در خروج بازار از رکود) بسیار موفق بود.