خودروسازان در مسیر فروش اموال و سهام
فروش «اموال غیرتولیدی» و واحدهای «تولیدی مازاد» در شرایطی مهم‌ترین مسیر تامین نقدینگی تولید‌کنندگان خودرو ازسوی وزارت صمت شناخته شده که به‌نظر می‌رسد خودروسازان بیشتر تمایل به اخذ تسهیلات و دیگر حمایت‌های دولتی دارند تا فروش و واگذاری اموال. بر این اساس عملکرد دو خودروساز بزرگ کشور در شرایط بحرانی همچون تحریم‌های اولیه هسته‌ای، گویای تمایل آنها به حمایت‌هایی خارج از فروش اموال بوده است، با این حال وزارت صنعت، معدن و تجارت این بار سرسختانه فروش اموال غیرتولیدی و واحدهای تولیدی مازاد را برای تامین نقدینگی به خودروسازان تحمیل کرده تا بلکه از این رهگذر تولید‌کنندگان بتوانند بحران کنونی را از سر بگذرانند. هرچند همان‌طور که گفته شد این بار فروش اموال به‌عنوان یک دستورالعمل به خودروسازان ابلاغ شده با این حال به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این دستورالعمل باید از ضمانت اجرایی محکمی برخوردار باشد تا خودروسازان را مقید به اجرای آن کند.
طبق دستور وزارت صنعت، معدن و تجارت فروش اموال غیرتولیدی باید تا شهریور امسال به پایان برسد همانند فروش سهام بانکی، این در شرایطی است که خودروسازان تنها تا پایان سال فرصت دارند که اموال تولیدی مازاد را به فروش برسانند. منظور از اموال تولیدی مازاد نیز واگذاری سهام یا شرکت‌های تولیدی است که نگهداری آن برای خودروسازان ضرورتی ندارد همانند واحدهای قطعه‌سازی که خودروسازان طی سال‌های گذشته اقدام به تاسیس آنها کردند. اما در کنار فروش اموال غیرتولیدی و تولیدی مازاد، خودروسازان واگذاری سهام خود تا دو سال آینده را باید در دستور کار قرار دهند. خودروسازان بارها به‌دلیل اهلیت نداشتن خریدار از واگذاری سهام صرف‌نظر کردند، این در شرایطی است که ظاهرا نمی‌توانند در نحوه اجرای دستورالعمل وزارت صنعت برای فروش اموال غیرتولیدی یا مازاد و سهام صاحب‌نظر باشند. در اواخر سال گذشته در نشست مشترک وزارت صنعت، معدن و تجارت با شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا، حتی لیست اموال مازاد ایران‌خودرو مشخص و برای واگذاری اطلاع‌رسانی شد.
فرصت‌ها و تهدیدهای واگذاری سهام
همان‌طور که گفته شد برخی از کارشناسان و دست‌اندرکاران خودرو اعتقاد دارند که خودروسازان چندان تمایلی به فروش اموال خود ندارند، این در شرایطی است که یک منبع آگاه در شرکت ایران‌خودرو به خبرنگار ما می‌گوید که خودروسازان در شرایط کنونی خود را مقید به اجرای دستورالعمل وزارت صنعت می‌دانند و در همین راستا نیز گام‌های جدی برداشته شده است. وی حتی از واگذاری ۴۵۷ میلیارد ریال سهام شرکت‌های زیرمجموعه ایران‌خودرو در نیمه نخست سال ۹۷ سخن می‌گوید و تاکید دارد که منابع حاصل از واگذاری سهام شرکت‌های زیرمجموعه ایران‌خودرو و املاک، صرف تامین نقدینگی برای سرمایه در گردش تولید محصولات، بازپرداخت تسهیلات دریافتی و کاهش هزینه‌های مالی، سرمایه‌گذاری به‌منظور ارتقا و تولید محصولات جدید و در نتیجه افزایش سودآوری شرکت شده است. این منبع آگاه در ایران‌خودرو همچنین تاکید می‌کند که از سال ۹۲ تا نیمه نخست سال ۹۷ با توجه به بازاریابی‌های انجام شده، سهام تعداد ۸ شرکت زیرمجموعه گروه به‌علاوه بخشی از سهام شرکت‌های بورسی گروه، جمعا به مبلغ ۱۰.۰۵۷ میلیارد ریال واگذار شده است. وی ادامه می‌دهد که افزون بر این از سال ۹۴ تاکنون با شناسایی املاک مازاد در سطح شرکت‌های گروه و ارزیابی آنها توسط کارشناسان رسمی دادگستری، تعدادی از املاک مازاد به مبلغ ۴.۴۶۱ میلیارد ریال از طریق مزایده عمومی واگذار شده است.
وی در پاسخ به این سوال که سال گذشته چه اقداماتی در این زمینه صورت گرفته تاکید می‌کند که برای سال مالی ۹۷ تعدادی از شرکت‌های زیرمجموعه و سهام مازاد ۵۱ درصد شرکت‌های بورسی گروه و تعدادی از املاک مازاد گروه در برنامه واگذاری قرار گرفته که از ابتدای سال تاکنون بخشی از سهام شرکت‌های زیرمجموعه به مبلغ ۴۵۷ میلیارد ریال و املاک مازاد به مبلغ ۲۳۸ میلیارد ریال، جمعا مبلغ ۶۹۵ میلیارد ریال واگذار شده است. این منبع آگاه در ادامه می‌گوید که با توجه به بسته حمایتی دولت که در آن بر فروش اموال غیرتولیدی و مازاد تولیدی خودروسازان تاکید شده شرکت‌های زیرمجموعه گروه صنعتی ایران‌خودرو از منظر میزان اهمیت در زنجیره تامین و ساختار بهینه اقتصادی گروه، مورد بررسی قرار گرفته و به شرکت‌های استراتژیک (غیرقابل‌واگذاری) و غیر‌استراتژیک (قابل‌واگذاری) طبقه‌بندی شده است. وی ادامه می‌دهد که شرکت‌های قابل واگذاری نیز در سه بخش شرکت‌های با بازدهی مطلوب، کم‌بازده و زیان‌ده مورد تفکیک و رتبه‌بندی شده و فرصت‌ها و تهدیدات واگذاری هر شرکت مورد بررسی قرار گرفته است. پس از اخذ مصوبه هیات‌مدیره شرکت ایران‌خودرو، اقدامات مربوط به قیمت‌گذاری سهام و دارایی‌های شرکت‌های بورسی و غیربورسی قابل واگذاری، توسط کارشناسان رسمی دادگستری انجام شده است. اما فروش سهام بانک پارسیان که در زمره اموال غیرتولیدی شرکت ایران‌خودرو محسوب می‌شود چند بار با فشار دولت در دستور کار وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار گرفت. در این بین هرچند ایران‌خودرو فروش سهام این بانک را اعلام می‌کرد (آخرین بار اسفند سال گذشته) اما هر بار خرید و فروشی انجام نمی‌گرفت. در این زمینه این منبع آگاه در ایران‌خودرو عنوان کرد که در آخرین واگذاری سهام بانک پارسیان باز هم مشتری برای خرید آن پیدا نشد برای همین فروشی صورت نگرفت. اما در مورد شرکت سایپا نیز ظاهرا خرید و فروش اموال غیرتولیدی و مازاد تولیدی در جریان است. هرچند در این زمینه اخبار موثقی منتشر نشده اما طبق اظهارات محمدرضا سروش، مدیرعامل پیشین سایپا سال گذشته در یک برنامه تلویزیونی این شرکت نیز بالغ‌بر هزار میلیارد تومان املاک مازاد دارد که تا پایان۹۷ بخشی از آن و بخشی از شرکت‌های مازاد را به بخش خصوصی واگذار خواهد کرد.
چرا فروش اموال مازاد؟
با دستورالعمل وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی‌بر فروش اموال و سهام خودروسازان دو سوال مطرح می‌شود. سوال اول اینکه چرا دو خودروساز بزرگ کشور در سال‌های طلایی که دردسری در عرضه و تقاضای محصولات داخلی وجود نداشت به جای توسعه محصول یا ارتقای کیفی خودروهای کنونی به خرید اموال غیرتولیدی یا تولیدی مازاد اقدام کردند که حالا برای مشکل نقدینگی مجبور به فروش آنها شده‌اند. در این زمینه یک کارشناس خودرویی به خبرنگار ما می‌گوید در سال‌هایی که خودروسازان با فروش محصولاتی با پلت‌فرم‌های قدیمی در بازار خودروی ایران یکه‌تازی می‌کردند و پول فراوانی نیز وارد این شرکت‌ها می‌شد، می‌توانستند اقدام به بازسازی زیرساخت‌ها یا توسعه محصولات باکیفیت کنند، حال آنکه ترجیح دادند به سراغ خرید اموال غیرتولیدی بروند. اما سوال دیگری که در باب دستورالعمل وزارت صنعت مطرح می‌شود این است که آیا با فروش اموال یاد شده نقدینگی مورد نیاز تولید‌کنندگان تامین می‌شود؟ در حال حاضر دو خودروساز بزرگ کشور طبق گزارش ۹ماهه‌ای که به سازمان بورس ارائه کردند ۱۱ هزار میلیارد زیان انباشته دارند در کنار بدهی آنها به قطعه‌سازان به‌نظر می‌رسد که نقدینگی زیادی باید وارد این شرکت‌ها شود تا مشکلات را از سر بگذرانند. حال در نظر بگیرید که خودروسازان اموال تولیدی مازاد یا غیرتولیدی خود را به فروش رساندند آیا با فروش این اموال مشکلات خودروسازی کشور مرتفع خواهد شد؟ باید ببینیم که بعد از فروش این اموال برنامه بعدی برای تامین نقدینگی خودروسازی چه خواهد بود.
