پرونده ویژه: آیا LRT ناجی ترافیک تهران خواهد بود؟

سیستم های حمل و نقل و نقل ریلی شهری بر اساس ظرفیت شناخته می شوند، قطار سبک شهری یک سیستم حمل و نقل عمومی مشابه تراموا است با این تفاوت که این سیستم اغلب بصورت مسیر جداگانه از جریان ترافیک و با ظرفیت بالاتری نسبت به تراموا عمل می کند. LRT در دو مقیاس با ویژگی نزدیک به حمل و نقل سریع تحت عنوان متروی سبک (Metro Like) و عملکرد شبه تراموا (Tram Like) با حرکت در پاره ای از نقاط در جریان ترافیک شناخته می شوند. این سیستم در سال های اخیر به علت هزینه ساخت، بهره برداری و نگهداری کم تر و قابلیت اطمینان (Reliability) بیشتر از مترو مورد توجه قرار گرفته است.

نیروی پیشرانه در این سیستم هم بصورت دیزلی و هم بصورت برقی تامین می گردد که البته امروزه با توسعه شبکه های برقی در شهرها و همچنین آلایندگی موتورهای دیزلی عمدتاً از انرژی برق استفاده می شود. تعریف قطار سبک در گذشته به علت حجم مسافر جابه جا شده توسط این سیستم،سرعت کم و البته تواتر توقف ها به این سیستم اطلاق می شده است ولی اکنون تعداد توقف ها کاهش پیدا کرده و سرعت این سیستم تا حدود 60 کیلومتر بر ساعت نیز می رسد.
با توجه به اینکه LRT توسعه یافته سیستم تراموا است تاریخچه آن بر می گردد به تجارب ایالات متحده، انگلستان در دهه 1950 و 1960 در بلک پول و آلمان بعد از جنگ جهانی دوم در هامبورگ. خواستگاه سیستم نوین LRT ایلات متحده امریکا است، کشوری که با حدود 225000 کیلومتر راه آهن پیشتواز حمل و نقل ریلی در دنیا می باشد.

مزایای سیستم

این سیستم با توجه به عرض کمتر مورد نیاز برای احداث مسیر، تعداد ایستگاه های کمتر با توجه به ماهیت سیستم، استفاده از سطح و ارتفاع به جای حفاری های متدوال تونل های مترو نیاز به سرمایه گذاری بسیار کمتر نسبت به سیستم مترو دارد بطوریکه هزینه احداث این سیستم حدود 20 میلیون دلار در مایل یعنی حدود 50 میلیارد تومان در کیلومتر است که تقریبا یک پنجم احداث یک کیلومتر متر است، همچنین هزینه احداث یک بزرگراه چند خطه برابر با دو میلیون دلار در مایل به ازای هر خط عبور در خارج از شهر می باشد که البته احداث آن در شهرها هزینه بسیار بیشتر بابت تملک زمین نیز در بر خواهد داشت لذا قضاوت در خصوص احداث چنین سیستم های در شهرها را به جای توسعه شبکه معابر خودروهای شخصی به مخاطبین عزیز واگذار می نماییم.

ایمنی سیستم

این سیستم نیز همانند دیگر سیستم های حمل و نقل ریلی از ایمنی بسیار زیادی برخوردار است بطوریکه آمارهای جهانی نشان می دهد احتمال وقوع حوادث منجر به جرح و فوت در این سیستم 2 برابر کمتر از حمل و نقل خودرویی است. البته نا گفته نماند مدل شبه تراموا به علت تداخل با جریان ترافیک ایمنی کمتری دارد.

کارایی سیستم

سیستم LRT قابلیت جابه جایی تا 20000 نفر مسافر در ساعت در هر جهت را دارد، همچنین امکان یکپارچگی با مدهای دیگر همچون دوچرخه نیز در این سیستم وجود دارد.در صورتی که BRT به ازای وجود 30 دستگاه اتوبوس مفصل دار در هر خط و حدود 120 نفر ظرفیت مسافر و با فرض مسیر کاملا مجزا و با حق تقدم عبور نسبت به تمامی وسایل نقلیه قادر به جابه جایی 7000 نفر در ساعت در هر جهت را دارد و همچنین بزرگراه های درون شهری به ازای هر خط عبور ظرفیت حرکت حدود 2000 وسیله نقلیه در ساعت را دارند بطوریکه با افزایش تعداد خودروها بیش از این مقدار سطح سرویس بطور چشمگیری کاهش پیدا خواهد کرد. بنابراین کارایی این سیستم بسیار بالاتر از مدهای اشاره شده در کلان شهرهایی همچون تهران خواهد بود.

در پایان اضافه می کنم حقیقتا راه برون رفت از شرایط فعلی شهرهای بزرگ نظیر تهران جز توجه جدی به توسعه حمل و نقل انسان محور که در سایه توسعه حمل و نقل عمومی حاصل خواهد شد نه توسعه شبکه معابر خودروهای شخصی و البته توجه ویژه به کاربری های ایجاد شده در نقاط مختلف شهر خواهد بود و می توان گفت LRT به کار تهران می آید.

غولی که سال‌هاست تهران را زمین زده است

مساله ترافیک در تهران در شرایط کنونی به یکی از بزرگترین دغدغه‌های مردم و مسئولان تبدیل شده است. اما اینکه این ترافیک چرا به وجود آمده و چرا به شرایط وخیم امروزی رسیده؛تنها اظهارنظر مشکل را حل نمی‌کند و باید اقدامات اساسی انجام شود. در تهران آنچه که مشکل عمده ترافیک‌‍ مطرح شده؛ این است که  زیرساخت‌های حمل و نقل متناسب با میزان تردد و جمعیت و تعداد سفرهای شهری نیست و معابر جوابگوی این نیاز گسترده نیازهای مردم نیستند که این نسبت حداقل سه به یک است یعنی گنجایش معابر تهران گنجایش یک سوم از تعداد خودروهای موجود در تهران را دارد اگر چه برخی از کارشناسان خودروهای موجود را تا چهار و پنج برابر ظرفیت معابر تهران می‌دانند.

یکی از راه‌‌های مقابله با ترافیک، پرداختن ویژه به حمل و نقل عمومی است؛استفاده از مسیرهای ویژه برای اتوبوس، احداث پارکینگ و ارائه‌‌ خدمات به شهروندانی که خودروی خود را در این پارکینگ‌‌ها می‌‌گذارند و از سیستم‌‌های حمل و نقل عمومی برای رفتن به مراکز اصلی شهر استفاده می‌کنند، سرمایه‌‌گذاری برای ایجاد سیستم‌‌های حمل و نقل عمومی سریع مثل مترو یا اتوبوس‌‌های تندرو، از راه‌‌های مدیریت ترافیک هستند.

یکی از مسائلی که موجب افزایش حجم ترافیک می‌‌شود، گسترش شهرها و جابه‌‌جایی روزانه‌‌ افرادی است که در مناطق حومه‌‌ شهر زندگی می‌کنند و به مراکز اصلی شهر رفت و آمد دارند.این سفرهای روزانه از حومه به مناطق مرکزی شهر، موجب گسترش ترافیک و مشکلات ناشی از آن می‌‌شود. از این رو ایجاد اماکن اقامتی موقت در مراکز اصلی شهر برای اسکان چند روزه‌‌ این افراد و کاهش رفت و آمد آن‌‌ها از محل کار به مناطق مسکونی می‌‌تواند تا حدی مشکلات ترافیک را کاهش دهد.

در برخی از شهرهای بزرگ، استفاده از خودروهای همگانی برای سازمان‌ها و ادارات در مدیریت ترافیک بسیار موثر بوده است. اجباری شدن استفاده از خودروهای عمومی برای دانش آموزان و کارکنان مدارس، مراکز تجاری و فروشگاه‌‌ها، دانشگاه‌‌ها و سایر سازمان‌‌ها برای رفت و آمدشان به محل کار، در ترویج فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه‌‌ی عمومی بسیار موثر است.

ترافیک همواره در مناطق شهری وجود دارد. برنامه‌ریزان شهری و مسئولان اجرایی و شهروندان، همگی بر ضرورت حل معضل ترافیک اتفاق‌نظر دارند. عاملی که مسئله را پیچیده‌‌تر می‌‌کند، به توافق نرسیدن بر نوع راه حل است. ضمن این که فضای شهرها معمولا بر اساس طرح‌های مدیریتی سال‌‌ها پیش طراحی شده‌‌ا‌‌ند؛ در حالی که طرح‌‌ها و تئوری‌‌های جدید به سمت گسترش و ترجیح حمل و نقل عمومی بر خودروهای شخصی تغییر یافته‌‌اند.

گفتنی است؛در طرح‌‌های جدید باید مناطق ویژه و جداگانه‌‌ای برای عابران پیاده، دوچرخه‌‌سواران و موتورسواران اختصاص داده شود. طراحان شهری باید از طریق پروژه‌‌های دقیق به ایجاد فضای مورد نیاز جدید برای سامان‌دهی ترافیک بپردازند. البته برای طراحی و اجرای این طرح‌ها بودجه، اطلاعات دقیق، تجزیه و تحلیل اطلاعات نیاز است.

مشکلات احداث LRT در تهران

رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران، گفت: فرهنگ ترافیک و طراحی خیابان های پایتخت به شکلی است که امکان توسعه LRT در آن وجود ندارد.

به گزارش مشرق، احمد دنیامالی در خصوص سرانجام احداث یک خط LRT در پایتخت گفت: این شکل حمل و نقلی علاوه بر آنکه نسبت به BRT انبوه‌برتر است و عرض کمتری از خیابان را اشغال می کند اما یک عیب بزرگ دارد و آن مشکلاتی است که در تقاطع ها دارد، مگر آنکه این خطوط به صورت ایزوله احداث شود.

وی ادامه داد: سیستم کنترل و ترمز این مد حمل و نقلی مانند خودرو و اتوبوس نیست و مانند خطوط راه آهن در تقاطع ها باید تغییر سوزن دهد. بنابراین حفظ و نگهداری آن مشکلات خاص خود را دارد.

دنیامالی در پاسخ به این پرسش که گفته می شود BRT خط راه آهن-تجریش تبدیل به LRT خواهد شد گفت: ما در این مسیر مصوبه مترو تجریش-فاطمی را داریم بنابراین دو خط انبوه‌بر روی زمین و زیر زمین باید کارشناسی شود.

رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران تاکید کرد: احداث LRT باید بر مطالعات کارشناسی و مدل‌سازی ها مورد بررسی قرار گیرد اما به اعتقاد من فرهنگ رانندگی در کشور و طراحی خیابان ها و تقاطع‌ها به شکلی است که امکان فراگیر شدن این مد حمل و نقلی در تهران فراهم نیست.

وی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر ابهام در مقاوم بودن پل صدر در برابر زلزله گفت: این موضوع بارها مورد بحث و بررسی قرار گرفته و یکی از دلایلی که شمع ها و پایه های این پل بسیار بزرگ است، به دلیل مقاومت بودن در برابر زلزله است.

دنیامالی ادامه داد: به اعتقاد ما پایه های این پل از لحاظ منظر شهری زیبا نیست اما مجریان طرح معتقد بودند این پهنا نه به خاطر بار پل بلکه به خاطر مقاوم سازی در برابر زلزله است و در این رابطه محاسبات ویژه ای انجام شده است.