آیا خرید خودروی برقی در ایران منطقی است؟

به گزارش دنده 6 – چند سال است که صنعت خودروسازی جهانی در حال حرکت به سمت الکتریکی‌سازی است. بدون شک آغازگر این حرکت تسلا بود که با عرضهٔ خودروهای الکتریکی قابل‌توجه، دیگر خودروسازان را مجبور به گام برداشتن در این مسیر کرد. علاوه بر این، قوانین آلایندگی سخت‌گیرانه و ضرب‌الاجل دولت‌ها برای ممنوعیت فروش خودروهای درون‌سوز از سال ۲۰۳۰ یا ۲۰۳۵ نیز باعث شد خودروسازان جهان با سرعت بیشتری به توسعهٔ خودروهای الکتریکی بپردازند. در حال حاضر، آمریکا، اروپا و چین بزرگ‌ترین بازارهای خودروهای الکتریکی جهان هستند و حالا دولتمردان کشورمان نیز به پیروی از این رویهٔ جهانی به دنبال عرضهٔ خودروهای الکتریکی در ایران هستند.

در روزهایآخر اردیبهشت بود که بحث آغاز اولین دورهٔ فروش خودروهای الکتریکی وارداتی مطرح شد و بدین منظور وب‌سایت اختصاصی evauto.ir در نظر گرفته شد. در این سامانه، چندین خودروی الکتریکی مختلف از برندهای چینی گرفته تا ژاپنی و اروپایی عرضه می‌شود و فعلاً قیمتی علی‌الحساب برای آن‌ها اعلام شده است؛ اما آیا خرید خودروی برقی در ایران منطقی خواهد بود؟ پاسخ به این سؤال با دیدگاه‌های مختلفی قابل‌بررسی است.

فقدان زیرساخت‌های شارژ
دیدگاه اول: اصلی‌ترین دلیلی که خرید خودروی برقی در ایران را غیرمنطقی جلوه می‌دهد فقدان زیرساخت‌های شارژ است. هنوز حتی در پایتخت کشور هم جایگاه‌های شارژ چندانی برای خودروهای الکتریکی وجود ندارد که این یعنی باید قید شارژ سریع این خودروها را زد. البته می‌توان خودروهای برقی را در خانه هم شارژ کرد اما این کار با شارژرهای خانگی معمولی انجام می‌شود که بسیار طول می‌کشد. به‌عنوان‌مثال، شارژ باطری‌های فولکس‌واگن ID.4 با شارژر معمولی ۸.۵ ساعت طول می‌کشد. از سوی دیگر، شعاع حرکتی خودروهای الکتریکی وارداتی به کشورمان حداکثر حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلومتر است که این عدد در دنیای واقعی بسته به شرایط رانندگی بسیار کمتر می‌شود. این یعنی امکان مسافرت با این خودروها وجود نخواهد داشت و عملاً خودروهای الکتریکی فقط برای ترددهای شهری قابل‌استفاده خواهند بود.

دیدگاه دوم: درصورتی‌که استقبال خریداران از خودروهای برقی مناسب باشد و این خودروها فراگیر شوند، دولت می‌تواند با ارائهٔ مشوق‌هایی، جایگاه‌های شارژ را گسترش دهد. با احداث جایگاه‌های شارژ سریع در پمپ‌بنزین‌ها و استراحتگاه‌های بین‌راهی می‌توان این مشکل را تا حد زیادی کمرنگ کرد. در همین حال، شعاع حرکتی خودروهای الکتریکی برای ترددهای روزانهٔ شهری کاملاً کافی است آن‌هم درحالی‌که بسیاری مردم از خودرو صرفاً برای ترددهای روزمرهٔ داخل شهر استفاده می‌کنند.

مشکل تأمین قطعات
دیدگاه اول: یکی از مهم‌ترین قطعات خودروهای برقی باطری است. این باطری‌ها هرچند در ابتدا عملکرد خوبی دارند اما مثل باطری گوشی موبایل، پس از چند سال استفاده کارایی آن‌ها کاهش پیدا می‌کند و حتی ممکن است خراب شوند. این یعنی خودروهای برقی پس از چند سال استفاده ممکن است به تعویض باطری نیاز داشته باشند. این کار نه‌تنها بسیار پرهزینه خواهد بود بلکه حتی شاید غیرممکن باشد زیرا معلوم نیست شرکت‌های واردکننده بتوانند خدمات پس از فروش مناسبی برای این خودروها فراهم کنند و ازاین‌رو شاید تا چند سال دیگر امکان یافتن قطعات یدکی خودروهای الکتریکی در کشورمان وجود نداشته باشد. این یعنی ممکن است خودروهای الکتریکی در ایران پس از چند سال عملاً غیرقابل‌استفاده شوند و یا تعمیر آن‌ها بسیار هزینه‌بر باشد.

دیدگاه دوم: باطری‌های خودروهای الکتریکی جدید بسیار پیشرفته‌تر از گذشته شده‌اند و عمری طولانی دارند که این یعنی باطری‌ها تا چند صد هزار کیلومتر همچنان کارایی مناسبی خواهند داشت. همچنین اکثر خودروهای برقی وارداتی از گارانتی‌های طولانی ۱۰ ساله یا ۶۰۰ هزار کیلومتری برای باطری‌ها برخوردار هستند که می‌تواند خیال خریداران را راحت کند.

مشکل تعمیرات
دیدگاه اول: یکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است خریداران خودروهای الکتریکی در ایران با آن مواجه شوند، مشکل تعمیرات است زیرا این تکنولوژی برای ایران کاملاً جدید است و قطعاً اکثر مکانیک‌ها و مراکز تعمیرگاهی با آن آشنایی ندارند. این یعنی خودروهای الکتریکی برای انجام کوچک‌ترین تعمیرات و سرویس‌ها فنی باید به نمایندگی‌های شرکت واردکننده مراجعه کنند. این در حالی است که بسیاری از واردکنندگان این خودروها شرکت‌های نوپایی هستند که قطعاً شبکهٔ نمایندگی‌های گسترده‌ای خصوصاً در شهرهای کوچک‌تر ندارند. علاوه بر این، بسیاری شرکت‌های باسابقه‌تر نیز هم‌اکنون حتی در تأمین قطعات و تعمیرات خودروهای بنزینی چینی هم دچار مشکل هستند چه رسد به خودروهای الکتریکی؛ بنابراین، در صورت اتمام گارانتی خودروهای برقی یا عدم دسترسی به نمایندگی‌های شرکت، تعمیر این خودروها می‌تواند غیرممکن باشد.

دیدگاه دوم: ازآنجایی‌که خودروهای الکتریکی قطعات فنی بسیار کمتری نسبت به خودروهای بنزینی دارند، خیلی کمتر دچار خرابی می‌شوند و به تعمیرکار نیاز خواهند داشت. به‌عنوان‌مثال، در این خودروها خبری از روغن‌سوزی، سوختن واشر سرسیلندر، پاره شدن تسمه تایم، خرابی واتر پمپ و… نخواهد بود. علاوه بر این، می‌توان با جذب و آموزش متخصصان برق و الکترونیک در این زمین، مشکل فقدان تعمیرکار برای خودروهای برقی را برطرف کرد.

قیمت گران
دیدگاه اول: به دلیل هزینهٔ بالای ساخت باطری، خودروهای الکتریکی در همه‌جای جهان گران‌تر از نمونه‌های بنزینی هستند؛ بنابراین، در کشورمان که قیمت خودروهای بنزینی هم به‌طور غیرمنطقی گران است و در دسترس بسیاری مردم قرار ندارد، قیمت نهایی خودروهای برقی می‌تواند بسیار گران تمام شود. همان‌طور که اشاره شد، در حال حاضر، قیمت علی‌الحساب خودروهای برقی اعلام شده است که یعنی باید به این اعداد چند صد میلیون تومان اضافه کرد. به‌عنوان‌مثال، برای خودرویی مثل آئودی Q5 E-tron قیمت علی‌الحساب بیش از ۳ میلیارد تومان اعلام شده است.

دیدگاه دوم: در کشورهایی مثل چین و آمریکا، برای خودروهای الکتریکی مشوق‌های دولتی در نظر گرفته می‌شود تا با کاهش قیمت، بهتر امکان رقابت با خودروهای بنزینی را داشته باشند. در کشورمان نیز دولت تعرفهٔ واردات خودروهای برقی را به تنها یک درصد کاهش داده است تا این خودروها با قیمت مناسب‌تری به بازار عرضه شوند؛ بنابراین، خودروهای برقی با قیمتی منصفانه‌تر از نمونه‌های بنزینی به دست مصرف‌کنندگان خواهد رسید. به‌عنوان‌مثال، برای فولکس‌واگن ID.4 قیمت علی‌الحساب یک میلیارد و ۴۵۰ میلیون تومان اعلام شده است و به‌احتمال‌زیاد قیمت نهایی آن زیر دو میلیارد تومان خواهد بود. این در حالی است که هم‌اکنون با حدود دو میلیارد تومان در بازار می‌توان کراس‌اوورهای چینی مثل فیدلیتی یا تیگو ۷ پرو خرید؛ بنابراین، با تعرفهٔ واردات کمتر، می‌توان بجای یک کراس‌اوور چینی سراغ خودرویی از برند معتبر فولکس‌واگن رفت.

چند سؤال
طی چند وقت اخیر، رشد تقاضا برای خودروهای الکتریکی در کل جهان و خصوصاً بازار آمریکا کاهش چشمگیری داشته است. با وجود تمام تبلیغاتی که برای این خودروها می‌شود و تمام مشوق‌هایی که در نظر گرفته شده است، در سال ۲۰۲۳ سهم خودروهای الکتریکی از کل فروش خودرو در بازار آمریکا تنها ۷.۶ درصد بوده است. به همین دلیل، بسیاری از خودروسازان بزرگ جهان مثل فورد، مرسدس بنز و جنرال موتورز، برنامه‌های الکتریکی‌سازی خود را به تعویق انداخته‌اند و قصد دارند همچنان به خودروهای بنزینی و هیبریدی پایبند بمانند.

در این بازارها همچنین خریداران اقبال بسیار بیشتری به خودروهای هیبریدی و پلاگین‌هیبریدی نشان داده‌اند؛ بنابراین، درحالی‌که هنوز در کشورمان زیرساخت‌های خودروهای الکتریکی آماده نیست، بهتر نبود این حرکت ابتدا با واردات خودروهای پلاگین‌هیبریدی آغاز شود؟ این خودروها از قابلیت پیمایش تمام الکتریکی تا حدود ۱۰۰ کیلومتر برخوردار هستند که برای بسیاری از ترددهای شهری کافی خواهد بود و برای مسافت‌های طولانی‌تر نیز پیشرانه بنزینی وارد عمل می‌شود. همچنین خودروهای پلاگین‌هیبریدی قابلیت شارژ از طریق منبع برق بیرونی را هم دارند و به دلیل استفاده از باطری‌های کوچک‌تر، خیلی زودتر از نمونه‌های تمام الکتریکی شارژ می‌شوند.

علاوه بر این، اگر دغدغهٔ مسئولان آلودگی هوا است، قطعاً این مشکل با واردات چند هزار دستگاه خودروی برقی با قیمت‌های میلیاردی برطرف نمی‌شود زیرا اکثر مردم مجبور به خرید خودروهای قدیمی و پرمصرف داخلی هستند و خیلی‌ها توان خرید این خودروهای برقی وارداتی را ندارند؛ بنابراین، مسئولان باید واردات خودروهای برقی کوچک و ارزان‌قیمت را در دستور کار قرار دهند تا بهتر بتوانند جایگزین خودروهای روزمره و معمول ایران شوند. همچنین واردات و عرضهٔ این خودروها با قیمت مناسب نیز باعث می‌شود خودروسازان داخلی هم به خاطر از دست دادن بازار خود احساس خطر کرده و توسعهٔ خودروهای برقی را در دستور کار خود قرار دهند.