صنعت خودرو ایران مملو از اتفاقات و پروژه‌هایی است که اگر خوب از آن‌ها حمایت می‌شد حالا این صنعت جایگاهی غیر از این داشت. تلاش‌هایی برای خودروساز شدن که به مرور زمان به دست فراموشی سپرده شد تا امروز همچنان به عنوان مونتاژ کار خودرو شناخته شویم. پروژه‌هایی که اگر فرصت تولید انبوه می‌یافتندو یا به خاطر منافع شخص و یا گروهی خاص از تولید آن‌ها سر باز زده نمی‌شد، حالا درگیر اولین ملی‌ها نبودیم. یک مثل قدیمی می‌گوید: “فریاد شیر را کشتم، شیر را نمی‌کشد.” این ضرب المثل انگلیسی‌ها داستان خودروهای ملی ایران و تمایل همه آن‌ها برای داشتن پسوند “اولین” را تداعی می‌کند. شعارهای تبلیغاتی که با جریان‌های خبری همراه می‌شود، ماجرا را به سمت و سویی سوق می‌دهد که نباید. معمولا با رونمایی از هر محصول تازه مدیران آن پروژه سعی دارند یک صفت اولین به آن اضافه کنند، فرقی هم نمی‌کند پیش از آن برای چند محصول دیگر از همان القاب استفاده کرده باشند، اما با این اولین گفتن‌ها تاریخ تغییر نمی‌کند. با کنار هم گذاشتن تمام این اولین‌ها سوالی که ممکن است ذهن شما را نیز درگیر کند این است که واقعا نخستین خودرو ایرانی و یا به اصطلاح ملی کدام است!؟

تعریف خودرو ملی

به نقل از پرشین خودرو – شاید بهتر باشد برای جلوگیری از سوء تفاهم‌‌های احتمالی ابتدا تعریف دقیق و معینی از خودرو ملی بیان کنیم. آدولف هیتلر در سال 1930 دستور ساخت خودرویی داد که عموم مردم توانایی خرید آن را داشته باشند و آن را خودرو مردمی نامید. بعدها بر مبنای همین تعریف ماهاتیر بن محمد نخست وزیر سابق مالزی دستور ایجاد صنایع خودروسازی ملی مالزی را داد که به اختصار در زبان مالایی “پروتون”نامیده شد. ماهاتیر بن محمد علاوه بر هدف هیتلر، قصد داشت نام مالزی را نیز در جهان مطرح کند، به همین منظور داشتن یک برند در صنعت خودرو که بتواند در این راستا به او کمک کند را الزامی دانست. اینکه پروتون به عنوان یک خودرو مالزیایی شناخته می‌شد به این معنا نبود که تمام مراحل مهندسی و ساخت آن توسط این کشور انجام شده باشد، بلکه در اینجا مالکیت معنوی در اولویت قرار داشت تا صادرات آن محصول و هر گونه تغییر در ظاهر و باطن خودرو بدون نیاز به اجازه شرکت‌های خارجی امکان پذیر باشد و در تمام تپدنیا از آن به عنوان یک خودرو مالزیایی یاد شود.با این توصیف و تعریف‌هایی که موجود است برندی که مالکیت معنوی آن به یک کشور تعلق داشته باشد و بتوان تغییرات کوچک و بزرگ را بدون اجازه خارجی‌ها در آن انجام داد، ملی خوانده می‌شود.

شکل گیری سیناد

یکی از آن گوشه‌های فراموش شده صنعت خودرو ایران که خوشبختانه هنوز می‌توان به احیا آن امید داشت، کیش خودرو است. در سال‌های 74 تا 76 دو دوست با نام‌های محمد صفاری کرمانی و کامران نقدی ایده تاسیس این شرکت را عملی می‌کنند. همزمانی این دوره با دولت سازندگی و با توجه به دید خاصی که آن زمان به منطقه آزاد تجاری کیش به جهت رقابت با شهرهای عربی حاشیه خلیج فارس به ویژه دوبی وجود داشت، با این ایده موافقت شد و با وجود علاقه رئیس جمهور وقت و همشهری بودن ایشان با موسس کیش خودرو طرح تاسیس این کارخانه جهشی پیشرفت کرد.

 در آن سال‌ها هنوز تحریم‌ها شدت نگرفته بود، به همین خاطر با کارگروهی که کیش خودرو در انگلستان تشکیل داده بود، توانست پلت فرم خودروهای شاسی بلند و آفرود Rickman Rangers که حقوق بین المللی آن توسطBMS خریداری شده بود را وارد کشور کند. در همین حین مذاکرات با شرکت رنو فرانسه جهت تامین قوای محرکه نیز پیش می‌رفت. شرکت BMS از سوی کیش خودرو مسئول انجام طراحی و آزمایشات در موسسه MIRA شدو انواع تست‌های شاسی در ساخت بدنه خودرو را انجام داد و طراحی بدنه و شاسی سیناد را به ایران فروخت که مهم‌ترین ویژگی‌اش جنس کامپوزیتی آن بود. از طرف دیگر شرکت فرانسوی رنو حاضر شده بود اکسل، سیستم تعلیق و قوای محرکه این خودرو را تامین کند و قطعاتی که برای ساخت نسل اول مگان استفاده می‌کرد را در اختیار کیش خودرو قرار دهد. به این ترتیب کیش خودرو توانست سیناد سال 78 سیناد را به عنوان اولین خودرو ایرانی معرفی و از سال 79 آن را روانه چرخه تولید و بازار کند. درست یک سال پس شکل گیری سیناد، رنو بخش عمده سهام داچیا را خرید. با یک نگاه کلی به وضعیت فعلی داچیا می‌توان دریافت اگر فعالیت کیش خودرو متوقف نمی‌شد، حالا سیناد در چه جایگاهی قرار داشت.

در آن سال‌ها که خودروسازان بزرگ دولتی به ایمنی اهمیت چندانی نمی‌دادند، کیش خودرو موفق شده بود برای سیناد از موسسه مایرا انگلستان تاییدیه تست تصادف دریافت کند. تعداد انگشت شماری از این خودرو نیز با نام سلطان به انگلستان صادر شد که همچنان در حال تردد هستند.

شروع مشکلات

با وجود اینکه کیش خودرو ظرفیت تولید سالانه شش هزار دستگاه خودرو را دارا بود، اما کل تولیدات این شرکت به سختی از هزار دستگاه عبور می‌کند. با این حال با توجه به مدت زمان فعالیت کیش خودرو می‌توان گفت نمونه‌های تحقیقاتی زیادی توسط این خودروساز آماده و بازارسنجی شده بود که می‌توانست تحولات بزرگی را در بازار خودرو ایران ایجاد کند، اما درست زمانی که این شرکت برای اوج گیری آماده بود دچار سوءمدیریت شد. در واقع وامی که توسط موسسان این شرکت دریافت شده بود به بانک صنعت و معدن پس داده نمی‌شود، به همین سبب با اعمال نفوذ انجام شده، مدیریت کارخانه برای مدتی به بانک سپرده می‌شود. پس از در دست گرفتن امور توسط بانک نیز با وجود ممنوعیت‌هایموجود چند سالی تولید سیناد ادامه می‌یابد، اما ممنوعیت تولید کالا برای بانک‌ها و برخورد نهادهای نظارتی از طرفی و از سوی دیگر زیان انباشته که در مدت تولید این خودرو ایجاد می‌شود بانک صنعت و معدن را بر آن می‌دارد تا در سال 83 به تولید سیناد خاتمه دهد و سهام این شرکت را از طریق مزایده واگذار کند.

تا هفت سال پس از تعطیلی کیش خودرو هیچ تلاشی برای شروع دوباره فعالیت‌ها انجام نمی شود تا اینکه در سال 90 تیمی جدید با خرید سهام این شرکت به همراه 50 میلیارد تومان بدهی که 20.5 میلیارد آن از زیان انباشته شرکت ناشی می‌شده، سعی در احیا کیش خودرو داشته‌اند اما وجود برخی مسائل تاکنون این اجازه را به آن‌ها نداده است. با وجود آن که بدهی این شرکت در حال حاضر به تنها 12 میلیارد تومان رسیده، اما مدیر عامل سابق بانک صنعت و معدن هیچ فرصتی برای فعالیت مجدد به این شرکت نداده تا امکان باز پرداخت بدهی معوقه میسر شود. این درحالی است که حدود هفت سال همین بدهی را برای مدیریت قبلی نادیده ‌گرفته شده است. از طرف دیگر بر اساس بند 29 قانون تجارت به بدهکاران کمتر از 50 میلیارد تومان فرصتی 5 ساله داده می‌شود تا بدهی‌های معوق بانکی را به صورت قسطی پرداخت کنند.

البته هیات مدیره جدید کیش خودرو امیدوار است با حضور مدیریت جدید بانک صنعت و معدن مشکلات موجود با سرعت بیشتری برطرف شوند. مشکلاتی که موجب شده کیش خودرو نتواند جواز تجاری خود را تمدید کند و در نتیجه آن تمامی مذاکراتی که با شرکت‌های داخلی و خارجی به توافق نهایی رسیده است، بی نتیجه رها شوند.

تلاش برای تولید دوباره

مدیران تازه کیش خودرو معتقدند با کار گروهی قدرتمندی که این شرکت در سال‌های اوج فعالیتش داشته و حالا در شرکت‌های مختلف داخلی مشغول فعالیت هستند، در صورتی که تولید سیناد دچار وقفه نمی‌شد حالا شاهد مدل‌های ارتقا یافته این شرکت بودیم و با توجه به همکاری این شرکت با رنو فرانسه حتی این امکان نیز وجود داشت که حالا وضعیتی مشابه داچیا داشته باشد. در مدت دو سالی که کیش خودرو با مدیریت جدید فعالیت خود را از سر گرفته، تلاش‌های زیادی برای بهبود شرایط انجام داده مذاکرات با شرکت‌های متعدد داخلی و خارجی صورت گرفته که متاسفانه اجرائی نشده است.

سایپا: در یکی از این مذاکرات با شرکت سایپا صورت گرفته ماجرا بدین شکل بوده که پس از مراجعه مدیران سایپا و بازدید از تشکیلات کیش خودرو پیشنهاد مونتاژ تیبا در ازاء صادرات آن به بازار بکر کوبا از طرف کیش خودرو مطرح می‌شود و در مقابل کیش خودرو درخواست دستمزد می‌کند، اما این طرح پس از بررسی در هیات مدیره سایپا بی نتیجه رها می‌شود.

BYD: نتیجه مذاکرات با این شرکت چینی تولید 5هزار دستگاه تاکسی بود که این توافق نیز به خاطر منافع شخصی یکی از مدیران بخش خاورمیانه این شرکت، بی نتیجه رها می‌شود.

JAC: مذاکرات با JAC نیز برای تولید محصول پیک‌آپ‌های با استاندارد آلایندگی یورو4 و 5 این شرکت به مرحله نهایی رسیده بود و نمایندگی این محصولات به کیش خودرو واگذار شد، اما عدم تمدید جواز تجاری کیش خودرو این توافق را نیز بی نتیجه می‌گذارد.

هاوتای: توافق برای تولید سه محصول از این شرکت نهایی شده و حتی کاتالوگ‌های فارسی آن نیز آماده شده بودند، اما زیر محموعه یکی از خودروسازان بزرگ ایرانی (رجوع شود به شماره 78) تیراژ بالاتری را به هاوتای پیشنهاد می‌دهد،در نتیجه هاوتای نیز قرارداد با کیش خودرو را لغو و به سراغ شریک جدید خود می‌رود.

بریلیانس: یکی از  شرکت‌های  تاکسیرانی داخلی پیشنهاد تولید یکی از مدل‌های بریلیانس را برای ورود به ناوگانش ارائه داد. توافقات برای تولید هزار تا 5هزار دستگاه تاکسی بریلیانس صورت گرفت، اما باز هم مشکل قبلی مانع به نتیجه رسیدن این پروژه شد.

BAW: یکی از بزرگترین خودروسازان چینی است که ناوگان نظامی این کشور را تامین می‌کنید. تنها پروژه به نتیجه رسیده دو سال اخیر کیش خودرو وانتی از این شرکت است که در ایران صحرا نام گذاری شده و یکی از شرایط کیش خودرو برای تولید این محصول تعبیه کیسه هوای برای سرنشین در این محصول است. تولید این محصول نیز به سبب تمدید نشدن مجوز تجاری و عدم همکاری سازمان‌های مربوط متوقف شد.

CHTC: توافق برا تولید محصولات تجاری سبک این شرکت نیز صورت گرفته و آمادگی همکاری از سوی دو طرف اعلام شده و به محض رفع مشکلات موجود خطوط تولید راه اندازی می‌شوند.

شروع دوباره

بر اساس نظرسنجی پایگاه خبری پرشین خودرو در سال91 بیش از 51 درصد از مردم معتقدند در صورتی که کیش خودرو به عرضه محصولات بروزرسانی شده سیناد اقدام کند، از آنها استقبال خوبی به عمل خواهد آمد. در همین نظرسنجی 9 درصد استقبال متوسط و حدود 39 درصد نیز استقبال ضعیف را برای این محصولات پیش بینی کرده‌اند. عضو هیات مدیره جدید کیش خودرو می‌گوید در حال حاضر قطعات مورد نیاز برای تولید 200 دستگاه سیناد موجود است و به طور حتم با رفع مشکلات موجود، به بروزرسانی سیناد و تطبیق آن با استانداردهای امروزی اقدام خواهد شد، اما فعالیت دوباره شرکت با عرضه محصولات تجاری سبک آغاز خواهد شد. احیا این شرکت کار چندان دشواری نیست، بدهی‌های این شرکت به 12 میلیار تومان کاهش یافته و تنها خواسته مدیران فعلی این شرکت اجازه فعالیت و زمان برای بازگردانی این مبلغ است که به نظر نمی‌رسد برای زنده کردن یک برند ملی که اشتغال‌زایی مستقیم و غیر مستقیم را نیز در پی دارد، خواسته زیادی باشد. آنچه امروز کیش خودرو بدان احتیاج دارد اندکی نرمش مدیران بالادستی در برابر خواسته‌هایی است که منطقی جلوه می‌کنند.

همه چیز در مورد سیناد / تست و بررسی سیناد 2